عصر ایمان

عصر ایمان حجت الاسلام و المسلمین عباسی

قسمت ششم برنامه عصر ایمان با کارشناسی حجت الاسلام و المسلمین عباسی

بسم الله الرحمن الرحیم

تاریخ:25 مرداد 1399

مجری:

یعنی نقل آنها بعد از فوت مثلاً عثمان بن سعید یا سایر نواب بوده، یعنی خطری آنها را تهدید نمی کند.

استاد عباسی:

بله در غیبت کبری است، نه، نه خطری نواب را و ناقلان این توقیع را و راوی را تهدید می کند و نه اساساً هیچ یک از سفیران حضرت ولیعصر ارواحنا له الفداء چون دیگر دقیقاً در دوران غیبت کبری حضرت ولیعصر ارواحنا له الفداء هستیم شیخ طوسی که خیلی فاصله گرفته یعنی بیش از یک قرن فاصله گرفته صد و اندی سال فاصله گرفته 329، منتهی ایشان موت ایشان 460 هست و شیخ صدوق هم بله 50 یا 60 سال تا حالا تا وفات شان حداقل 30تا مثلاً 50 سال فاصله هست که ولو اینکه مثلاً اواخر عمرشان هم نبوده باشد حداقل 20یا 30 سال دیگر مسجل شده دیگر یعنی هیچ سفیری نیست که بخواهد مرتبط با حضرت ارتباط بگیرد که چه جان او در خطر بی افتد چه خلاف تقیه باشد برای به اصطلاح ناقل روایت.

مجری:

خیلی ممنون و متشکرم، حاج آقا سؤال دومی که مطرح هست این است که شما در متن روایت هم هست

فارجعوا إلی رواة احادیثنا

شما این را تعبیر کردید به فقها و مراجع این در کلام بزرگان و علمای شیعه سابقه داشته که این توقیع شریف را از آن استفاده بکنند برای فقها و مثلاً همین مسئله تقلیدی که موضوع بحث برنامه عصر ایمان است.

استاد عباسی:

بله همانطوری که حالا عرض کردیم روایت که روایت قطعی هست اما نقلی که علما و استنباط و استفاده ای که عما داشتند از این باز همین نکته را ثابت می کند که این برداشت هم برداشت ما نیست نسبت به روایتی که عرض کردیم. یکی را عرض می کنیم در مرحوم شیخ صدوق در پاورقی کمال الدین شیخ صدوق آمده که مرداد از راویان حدیث در کلام مبارک حضرت

والمراد بروات الحدیث الفقها الذین یفقهون الحدیث ویعلمون خاصه و عامه و محکمه و متشابه و یعرفون صحیح من سقیمه و حسنه من مختلف

مراد از راویان حدیث در کلام مبارک حضرت همان فقهای حقّه ای هستند که، همان کسانی هستند که قوّه فکر و فهم حدیث و کلام معصوم را دارند و از کلام خاص و عام و محکم و متشابه، متشابه امام معصوم در احادیث با خبراند و از احادیث صحیح از نا صحیح و حدیث حسن از غیر آن را تشخیص می دهند همان کسانی که قوه تفکیک بین کلام صحیح و غیر آن را دارند قوه تشخیص بین کلام اصیل از کلام غیر اصیل را دارند مراد حضرت از راویان حدیث آن کسانی نیستند که کتاب های معروف را مطالعه می کردند این مفصل در کمال الدین و تمام النعمه شیخ صدوق آمده اما وقتی که ما مراجعه می کنیم به آثار می بینیم که باز مرحوم شیخ صدوق در کتاب من لایحضر الفقیه خودشان که خب یک از کتب اربعه ماهست، کتاب بسیار معتبری هست در باب فقه و آقایان هم احتمالاً باید به هر حال به این کتاب ارجاع بدهند حتی اجتهاد و تقلید را قبول ندارند روایات اینجا هست دیگر اما شما ببیندی که مرحوم شیخ صدوق در مقدمه این کتاب چه مطلب ویژه و خاصی را بیان می کند تقریباً آن پاورقی که آنجا داشتیم در من لایحضر در مقدمه من لایحضر آمده که خیلی زیبا است اگر دوستان تصویر مانیتور را لطف بکنند کتاب.

مجری:

اکمال الدین کتاب جدید تری بوده، اول کدام نگارش شده توسط شیخ صدوق.

استاد عباسی:

بنظر می آید که، من تقدم و تاخر را در ذهنم نیست اما بنظر می آید که در پاورقی محققین این کلام را از من لایحضر، چون من لایحضر در مقدمه خود کتاب و نوشته خود مرحوم شیخ صدوق هست اصل نوشته بله این هست که می خواهیم عرض بکنیم خدمت تان در کتاب من لایحضرالفقیه شیخ صدوق(علی الله مقامه الشریف) همانطور که بینندگان عزیزاین جلد کتاب است ملاحظه می فرماید و این در صفحه، و این صفحه اول آن صفحه اول که عرض کردم منظور صفحه اول کتاب که مشخصات کتاب را دارد و در صفحه دوم ایشان در مقدمات خود شان عباراتی دارند صفحه دوم به بعد، بعد می گوید:

و صنفت له هذا الکتاب

از من کتابی خواسته شده بود و من این کتاب را نوشتم در تصنیف این کتاب من اسانید کتاب را هذف کردم

لأن لا تکثر طرقه

بخاطر اینکه طرق این روایت زیاد نشود(خیلی کتاب حجیم نشود)

اگر چه فواید زیادی دارد به هر حال طرق روایات آورده بشود

و لم أُقصد فیه

و من قصد نکردم در این کتاب

چه را قصد نکردم؟ ادامه مطلب ایشان را تصویر را بی آورم، می گویند که:

من دراین کتاب قصد نکردم کاری که مصنفین انجام می دهند

فِی إیراد جمیع ماروا

هر چه روایت یافته اند جمع می کنند

بعضی از مألفین و مصنفین کار شان این است جمع آوری کُل آن روایاتی است که به دست شان رسیده است و این هم خب یک ویژگی دارد دیگر یعنی یک قصدی از این دارند مثلاً می خواهند هر چه روایت هست در یک جا جمع آوری بشود و از بین نرود مثل کاری که مرحوم مجلسی(علی الله مقامه الشریف) انجام داده در بهار الانوار و هر چه کتاب و هر چه روایت وجود داشته تمام روایات را در یک جا جمع آوری کرده که دیگر بعد از این در واقع خب کسی نیاید بگوید آقا من روایتی داشتم شما ندید روایت را روایتی وجود داشته، هر چه هست در یک جا جمع آوری بشود تحلیل و بحث در رابطه با آن و استفاده از آن به عهده اهل ان است.

بعد جالب است بعد می گوید:

بل قصدت إلی إیرادما أفتی به و أحکم بصحته

بلکه من روایتی را اینجا نقل کرده ام

این خلاف حرفی که آقایان می گویند باید فقط نقل روایت شده باشد و اصل روایت به دست ما رسیده باشد نقل روایت باشد می گوید:

من روایاتی را اینجا آورده ام در این کتاب من لایحضروه الفقیه که فتوا دادم بر طبق آن و حکم بر صحت آن کردم، هم حکم صحت آن را کردم که یعنی روایت را قبول دارم بعد آن فتوا دادم به آن یعنی روایاتی هست ولو اینکه صحیح هستند من به آنها فتوا نداده ام یعنی استنباط من این است که از این روایت نمی شود فتوا به دست آورد، استنباط من این است که از این روایت حکم شرعی به دست نیامده است.

و أعتقد فیه

می گوید: من روایت های را آورده ام که اولاً فتوا دادم حکمی به صحت شان

و أعتقد فیه أنّه حجّة فیما بینی و بین ربّی

که این روایات، اعتقاد من این است که این روایات حجت بین من و خدا باشد من این روایات را آورده ام اینجاها.

یعنی چه؟ یعنی من روایات را نیاوردم بریزم داخل این کتاب خود مخاطب برود برداشت و استنباط بکند استفاده بکند. آقا مگر روایات اهلبیت همه قابل استفاده نیستند؟ همه آن قابل استفاده هستند که بشود از آنها استنباط بکند فقیه، حکم به صحت آنها بدهد و حجت بین آنها و خدای متعال باشد. اینها قابل استفاده هستند حالا روایت از خود امام معصوم روایت نقل می کنیم که دقیقاً روشن کننده این ماجرا هست که خود امام معصوم می گوید آقا همه روایات ما نه همه آن چه از ما به دست شما می رسد نه روایات باید پالایش بشود باید بررسی بشود در جای خودش و استنباط بشود. می گوید و آنهای که اعتقاد به حجّت شان دارند.

تقدَّس ذکره و تعالت قدرته و جمیع ما فیه مستخرج من کتب مشهورة علیها الموّل و الیها المرجع

ما أفتی به

و جالب است که باز ایشان می گوید من به او فتوا دادم اما کسی را اجبار نمی کند نمی گوید هر روایتی که فقیه به آن فتوا می دهد می گوید آن روایتی که فقیه نیاز دارد مراجعه بکند برای فتوا دادن

مجری:

باز هم فقیه آنجا استنباط و برداشت خودش هست.

استاد عباسی:

باز هم ممکن است استنباط بکند برداشت یک چیز دیگر در بیاید از کار،غیر از شیه صدوق در بیاید، غیر از شیخ طوسی در بیاید،خب مگر همین علما و اینها گاهی اوقات در استنباط اختلاف نظر نداشتند؟ بله حالا شما می گویید که اینها اختلاف نظر داشتند خب آقا پس رها بکنید برویم سراغ خود روایات اینها روایات را دیدند اختلاف نظر داشتند فقیه بودند اختلاف نظر داشتند عالم بودند اختلاف نظر داشتند اگر ما مردم خودمان مراجعه بکنیم همینطوری به روایات چه اتفاقی خواهد افتاد؟

مجری:

اختلاف نظر صدها برابر می شود.

استاد عباسی:

صدها برابر و هزاران برابر یعنی به عدد نفوسی که در عالم وجود دارد احتمالاً ما رأی و دیدگاه خواهیم داشت یک کسی بگوید این کار را انجام بده، یک کسی بگوید این کار را انجام بده، هر کسی بخاطر اینکه اینها با مبانی متقن با دهها سال درس خواندن مطالعه کردن کار کردن باز اختلاف نظر گاهی پیدا می کنند یا پیدا کردند، اگر اینها نباشد و همینطوری مراجعه باشد که در همان در مرحله اول درخیلی از این موارد اصلاً تعارض بوجود می آید و تمام اصلاً دیگر به مرحله بعد نمی رسد این هم یک قول از در واقع شیخ صدوق رحمةالله علیه.

یک کتاب دیگری را هم من ارجاع بدهد کتاب القول الرشید که عرضم خدمت تان که به قلم سید عادل العلوی هست و به نوعی زیر مجموعه از کتاب شرح و تعلیق بر کتاب عروة و منحاج المؤمنین و کتاب های دیگر مرحوم آیت الله عظما مرعشی نجفی هست اما قلم نهایی و تنظیم نهایی با سید عادل علوی هست که خود ایشان هم از علما بودند ؛ در کتاب القول الرشید فی الإجتهاد و تقلید که فقه استدلالی هست

اینجا آن روایت را آورده

وَ أَمَّا الْحَوَادِثُ‌ الْوَاقِعَةُ فَارْجِعُوا فِيهَا إِلَى رُوَاةِ حَدِيثِنَا

و اینگونه استدلال کرده و رجوع، بعد از نقل این روایت می گوید:

و الرّجوع الی الروات إنّما هو لمعرفت حکم الواقعه

چرا می گوید رجوع کنید به راویان حدیث برای اینکه حکم واقعه را متوجه بشوید یک اتفاقی افتاده در جامعه یک مسائلی پیش آمده بین مؤمنین بین مسلمان ها الآن حکمش را نمی دانند، نمی دانند باید چه کار کنند در این شرایط برای اینکه معرفت پیدا بکنند به حکم واقعه مراجعه به روات، حالا

فیدل علی الافتاء و الإستفتاء

پس دلالت می کند این بر إفتاء و إستفتاء

یعنی شما بلند بشودی بروید به اصطلاح سؤال بپرسید مردم بروند سؤال بپرسند فقیه پاسخ سؤال آنها را بدهد إفتاء و إستفتاء، إستفتاء را مردم انجام می دهند إفتاء از جانب به اصطلاح فقیه آن کسی که راوی حدیث هست راوی، خب اگر قرار باشد که ما سراغ راوی عادی برویم، خب ما می رویم بعد به ما می گوید این ده تا روایت تقدیم شما ما چه کارش کنیم ده تا روایت را من می توانم به تنهایی خودم بفهمم که حکم واقعی چه هست از این ده تا روایت در بیاورم؟ می توانم آنها را باهم تطبیق بدهد، می توانم آنها را با قرآن تطبیق بدهم می توانم از آنها استنباط بکنم؟ نه بنابر این اینجا

فیدل علی الافتاء و الإستفتاء فالفقیه حجت الإمام و الإمام حجت الله

فقیه می شود حجتی از جانب امام معصوم که دارد با زحمت با تلاش خودش کلام امام معصوم را می فهمد و می فهماند.

یعنی فقط هم قرار نیست خودش بفهمد؛ می فهمد و می فهماند و از آنطرف هم خدای متعال حجت بر امام معصوم هست یعنی امام حجت را از خدا می گیرد و فقیه حجت را از امام می گیرد و به مردم منتقل می کند این چیزی که باز ایشان هم در به اصطلاح کتاب خودشان ذکر کردند و نکته خیلی قابل استفاده ای هست.

مجری:

خیلی ممنون و متشکر من یک سؤال دیگر هم داشتم راجع به همین فکر می کنم یک قستمی از آن را در این پاسخ سؤال قبلی توضیح دادید اما خب برمی گردیم به دوستان ماند در اتاق فرمان یک برنامه می بینیم، میان برنامه می بینیم و بر می گردیم با ادامه سؤالات در محضر استاد عباسی عزیز خیلی ممنون که ما را تماشا می کنید.

سلامی مجدد خدمت همه شما بینندگان عزیز دوستانی که ما را دنبال می کنند درماهواره یاهست از طریق سایت شبکه جهانی حضرت ولیعصر و همچنین از طریق اینستاگرام شبکه راه های ارتباطی با برنامه باز هست دوستان برای تان زیرنویس می کنند هم می توانید از طریق ارسال پیامک هم از طریق تماس با شبکه در برنامه حضور داشته باشید و سؤالات خودتان را از کارشناس محترم برنامه استاد عباسی بپرسید.

حاج آقا سؤالی که داشتم من عرضم به خدمت تان که یک قسمتی از آن را در همان روایتی که از کتاب، مقدمه کتاب من لایحضر الفقیه بود گفتید. این، تکلیف اینکه این راویان حدیث آیا همین فقها و مراجع امروز هستند این بصورت دقیق و روشن بخواهیم یک استدلال کاملی برایش بیاوریم آن را سؤال کرده بودند و خواسته بودند که شما این را کامل تبیین کنید.

استاد عباسی:

بله ببینید در واقع

مجری:

یعنی همان بحثی که الآن دوباره هست دیگیر، یک عده می گویند باید رفت سراغ محدث، رفت سراغ فقط روایت سراغ فقیه و فتوا نباید رفت. این می خواهم دیگر مثلاً کامل تبیین بشود که دیگر از این بحث کامل عبور کنیم ان شاء الله.

استاد عباسی:

بله ببینید بحث رجوع به روات احادیث را اینها آمدند اینطور بیان کردند که، اینها مقصود همان معنای اصطلاحی راوی حدیث هست، همانی که الآن در علم رجال و حدیث و اینها دارد، بابا این فلانی راوی حدیث است، خب اینجا هم حضرت گفته راوی حدیث دیگر پیچیده نگفته، پس برویم سراغ راوی حدیث و تمام ما در واقع مقابل این را داریم می گوییم و می گوییم آقا این مطلب به معنای راوی حدیث، راوی اصطلاحی حدیث که فقط روایت می کند حدیث را آموزه ها و علمی دارد و بیان می کند نیست بلک باید بتواند استنباط بکند و این را در واقع ما باید ثابت بکنیم.

ببینید ما معتقد هستیم که این نیست آن راوی حدیث و باید فقیه باشد و مستنبط باشد علتش این هست که به صرف نقل روایت و حفظ بودن یک روایت فرد آگاه به روایت نخواهد بود در روایات خود معصومین علیهم السلام هم آمده یعنی چه؟ یعنی اینکه اگر کسی بخواهد بفهمد که باید چه کار کند ما که روایت را نمی خوانیم که فقط روایت خوانده باشیم ما یک موقع روایت فضیلت امیرالمؤمنین، روایت فضیلت می خوانیم کیف بکنیم، اما در مسئله فقه که صرفاً برای کیف کردند که نیست که روایت را می خوانیم می خواهیم ببینیم خب حالا چه کار کنم آخرش، خب حالا اگر فقط قرار است که راوی حدیث باشد چطوری می خواهد به ما بگوید فقط چه کار کنم، چرا نمی تواند بگوید آقا این روایت هست دیگر روایت را می خواند می گوید تمام شد. اگر بخواهد نگوید به ما که این کار را بکن، اگر به ما بگوید که می شود فقیه دیگر، یعنی اگر بتواند واقعاً همه زوایای حدیث را بررسی بکند به ما بگوید می شود استنباط، خب می شود خودش دیگر در واقع فقیه دیگر، اما اگر نه فقط قرار است که نقل بکند، من به او می گویم آقا چطور نماز بخوانم؟ می گوید فلان جا روایت هست این روایتش هم این است فوقش این روایت را برای ما می خواند ترجمه می کند ما می خواهیم برویم عمل بکنیم بعد به او می گوییم خب مثلاً در روایت نیامده بود که الآن اگر مثلاً سجده را مثالً اینطوری به جا آوردم چکار بکنم ساکت است دیگر چیز نمی تواند بگوید.

مجری:

پاسخی ندارد.

استاد عباسی:

پاسخی ندارد، پس این می شود راوی حدیث حالا ما به چه نیاز داریم در رسیدن به حکم خدا، حکمی که از جانب خدا آمده می خواهیم عمل بکنیم به فهم سخن اهلبیت نیاز داریم به فهم زوایای سخن اهلبیت نیاز داریم، و اینکه مثلاً آقا این زمان صدور روایت چه زمانی بوده،چه زمانی اتفاق افتاده لغت این عبارت این کلام این لغت به چه معنا هست، رجال روات، مثلاً راویان حدیث، راویان مورد اعتمادی هستند یا مورد اعتماد نیستند اینها باید بررسی بشود، علم به احراز صدور نصب پیدا بکنیم، احراز دلالت نصب، مقام بیان روایت علم به ناسخ و منسوخ به خیلی از این ویژگی ها باید ما علم پیدا بکنیم که جالب هست در یک روایت در کتاب عیون الخبار الرضا همینطور که ملاحظه می فرمایند. ایشان نقل کرده این روایت دقیقاً در واقع حلال مشکل ما در فضای معاصر و این گفتار هست.

حَدَّثَنَا أَبِي رَضِيَ اَللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ أَبِيهِ

در کتاب عیون اخبار الرضا، مرحوم شیخ صدوق یک روایتی در جلد اول، صفحه261

که می شود ابراهیم بن هاشم

عَنْ أَبِي حَيُّونٍ مَوْلَى اَلرِّضَا عَلَيْهِ السَّلاَمُ قَالَ

آقا امام رضا (ع) فرمودند:

در واقع تمام کننده بحث در باب این روایت است

مَنْ رَدَّ مُتَشَابِهَ اَلْقُرْآنِ إِلَى مُحْكَمِهِ هُدِيَ إِلىٰ صِرٰاطٍ مُسْتَقِيمٍ

اگر کسی متشابه قرآن را به محکم قرآن برگرداند این هدایت می شود.

یک آیه ای پیدا کرده آقا متشابه هست از متشابهات هست، مگر قرآن متشابهات هم دارد؟ بله دراد؛ اگر کسی به متشابهات تمسک بکند بدون اینکه برود سراغ محکمات گمراه می شود؟ بله امام رضا فرمودند گمراه می شود و دهها روایت در این رابطه داریم پس بنابر این حتی خود قرآن هم اینطور نیست که همه آیات هر آیه ای را بخواند آدم عمل بکند تمام باشد و به اصطلاح نجات پیدا بکند، نه ممکن است به گمراهی بیفتی،چه زمانی به گمراهی نمی افتید وقتی که متشابه قرآن به محکم قرآن برگردانده می شود و استفاده می شود که این، این هم در واقع کار خود امام معصوم هست.

ثُمَّ قَالَ

بعد حضرت فرمودند قرآن را توضیح دادند بعد فرمودند

إِنَّ فِي أَخْبَارِنَا مُتَشَابِهاً كَمُتَشَابِهِ اَلْقُرْآنِ وَ مُحْكَماً كَمُحْكَمِ اَلْقُرْآنِ

اقولو التقلید المرخص فیه هنا عندنا هو قبول الروایه لا قبول رأی و الجتها و ظن و هذا واضحٌ و ذلک لا خلاف فیه

ادامه آن را هم توضیح می دهند می گویند که

إنّ هذا الحدیث لا یجوز عند الاصولیون الإعتماد علیه فی الاصول و لا فی الفروع

چرا؟ چونکه خبر واحد است مرسل است ظنّی السند است و متنش هم که ضعیف است بعد تازه با متواترات هم، که متواترات قطعی السند و الدلالة هم که می گوید معارض دراد این حدیث را که ایشان اینطور رد می کنند.

بله ممنون هستم از آقای هاشمی و تماسی که گرفتند در رابطه با اولاً عرض بکنم علامه مجلسی ما بحث مان این نبود که هرچه روایت گیرشان آمده جمع کردند منظور مان این بود که وسعت روایات و نقل در این کتاب اتفاق افتاده و خود این هم یک ویژگی دارد و کاری که شیخ صدوق علی الله مقامه الشریف انجام دادند نافی این نوع از جمع روایات توسط علامه مجلسی علی الله مقامه الشریف نیست، نافی هم دیگر نیستند؛ شیخ صدوق ویژگی کار خودشان را این بیان کردند که من روایاتی آوردم که مربوط به افتاح است اصلاً قرار است علامه مجلسی بحث فتوا و افتاح و بحث فقاهت و نقل روایت فقاهت نبوده موضوعات شان مشخص است، موضوعات دیگر را چه کردند ولی جمع آوری خیلی وسیعی چون ایشان در دورانی قرار گرفتند که دسترسی خیلی زیادی داشتند به این ماجرا و می توانستند این را بیان بکنند، جمع آوری بکنند آمده اند به صورت مفصل این را جمع آوری کردن؛ اما نسبت به مطلب دومی که گفتید آن روایت که شما می فرماید حالا ما در جای خودش مفصل بررسی خواهیم کرد اما عرض بکنیم که تنها سند، آن تنها سند نیست آن روایت که می گویند کسی آمده به آن استناد کرده و این مطلب آماده شد بله، جناب شیخ حر آملی صاحب وسائل اینجا آمدند گفتند آقا این روایت اکتفا نمی کند این روایت آن را بیان می کند ما از برخی دیگر از علما هم در جلسات گذشته نقل کردیم با اصل مسئله مثل مرحوم کمپانی، با اصل مسئله مخالف نبودند اما گفتند آقا این روایت اکتفا نمی کند بر اثبات این مطلب این یعنی نه اینکه حرف طرف مقابل را کامل قبول ندارم گفت آقا ادله ای می توانیم بیاوریم ولی این دلیل حالا به موقع خودش ما نسبت به حتی شیخ حر آملی صاحب وسائل الشیعه این بحث را مفصل خواهیم داشت که ایشان واقعاً آنطوری که اینها ادعا می کنند خلاف، مخالف با اجتهاد و تقلید هستند یا خیر ماجرا ماجرای دیگری است که مفصل بحث خواهیم کرد بنابر این یک صحبتی که ایشان داشتند اشکالی که به صحبت ایشان وارد هست این است که ایشان آمدند یک مطلبی که اولاً هنوز ما به آن استدلال نکردیم و بحثی نسبت به آن نداشتیم مطرح کردند و ثانیاً اگر این روایت را هم بتوانند این نقد جدی داشته باشند باز به بحث ما آسیبی نمی زند بخاطر اینکه ادله دیگر هم وجود دارد.

بله عرضم محضرتان که روایت دسته دوم روایات در رابطه با رجوع به اصحاب اهلبیت(علیهم السلم) به افراد از کسانی که اهل استنباط هستند در رابطه با مسائل فقهی حقوقی، فقهی که مربوط به، خیلی هایش مربوط به قضاوت و مربوط به حکم شرعی در تنازعات و اینها می شود که در ضمن این روایت و در بیان این روایت امام صادق(ع) مفصل این آداب مراجعه به حدیث و نکات و ظرائفی که این ظرائف را جز فقیه نمی تواند بجا بیاورد بیان فرمودند در کتاب کافی شریف یعنی کاملاً زندگی ایشان همانطور که عرض کردیم در دوران غیبت صغرای ولیعصر ارواحنا له الفداء هست روایت از اینجا آغاز می شود و خواهشم از بینندگان عزیز این است که یک مقداری با دقت بحث را دنبال بکنند تا ماجرا روشن بشود، روایت این است

مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ اَلْحُسَيْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ دَاوُدَ بْنِ اَلْحُصَيْنِ عَنْ عُمَرَ بْنِ حَنْظَلَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ عَنْ رَجُلَيْنِ مِنْ أَصْحَابِنَا بَيْنَهُمَا مُنَازَعَةٌ فِي دَيْنٍ أَوْ مِيرَاثٍ

در رابطه با دو نفر از اصحاب سؤال کردند از شیعیان سؤال کردند که بین آنها منازعه ای در دین یعنی بدهی یا میراث وجود دارد که هردویش از بحث های در واقع حقوقی سخت و دشوار و پیچیده هست

فَتَحَاكَمَا إِلَى اَلسُّلْطَانِ وَ إِلَى اَلْقُضَاةِ أَ يَحِلُّ ذَلِكَ

بروند سراغ سلطان و قضاتی که سلطان گذاشته آیا این جاز هست این کار را انجام بدهند

قَالَ مَنْ تَحَاكَمَ إِلَيْهِمْ

اگر کسی برود سراغ آنها برای حکم دادن در چه موضوعی در همین موضوعی که در واقع مورد سؤال هست

فِي حَقٍّ أَوْ بَاطِلٍ

در حق باشد یا باطل

یعنی حق با او باشد در این میراث یا نه حق با او نباشد در هر صورت مراجعه به آن

فَإِنَّمَا تَحَاكَمَ إِلَى اَلطَّاغُوتِ

حکم بردن و طلب قضاوت کردن از طاغوت و باطل هست و این کار ناپسند است

وَ مَا يَحْكُمُ لَهُ فَإِنَّمَا يَأْخُذُ سُحْتاً

هر چیزی که او حکم بکند و اینها بگیرند به باطل گرفتند باطل خواهد بود

و أن کَانَ حَقّاً ثَابِتاً

حتی اگر حق ثابت هم باشد باز هم به باطل است یعنی اجازه نداری آن را دریافت بکنی

لِأنَّهُ أخَذَهُ بِحُکمِ الطَّغُوت

چون از حکم طاغوت گرفته

بعد ادامه می دهد که حالا خدا امر کرده که کافر به طاغوت بشوید با ویژگی ها و آیه قرآن

رای می گوید:

قُلتُ فَکَیفَ یَصنَعَان

چه کار کنند اینها؟

آیه 60 سوره نسا

این خیلی نکته مهمی است گوش بدهند بینندگان

قَالَ یَنظُرَانِ إلی مَن کَانَ مِنکُم

من یک خُرده تصویر را بزرگتر بکنم که بینندگان مان بتوانند روایت را ببینند

یَنظُرَانِ إلی مَن کَانَ مِنکُم مِمَّن قَد رَوَی حَدِیثَنا

مراجعه بکنند یا ببینند که راوی حدیث ما چه می گوید

خب شاید الان بعضی از آقایان خوشحال شدند آقا راوی حدیث ما چه بگوید، آقا دیدی گفت راوی حدیث ما خیلی خب راوی حدیث ما، چه ویژگیی؟ ویژگی ها را ببینید

وَنَظَرَ فِی حَلالِنَا وَ حَرَامِنَا

به کسی که نظر به حلال و حرام ما دارد

روای حدیث ما کسی که نظر به حلال و حرام ما دارد.

وَعَرَفَ اَحکَامَنَا

احکام ما را می داند

پس راوی حدیث ما است ولی راوی حدیثی که

نَظَرَ فِی حَلالِنَا وَ حَرَامِنَا

یعنی نظر دارد دیدگاه دارد در رابطه با حلال و حرام ما اطلاع دارد از حلال و حرام ما می داند و می شناسد احکام مارا. خب می گوید:

فَلیَرضُوا بِهِ حَکَماً

این را بروید با خیال راحت و راضی باشید که این حاکم باشد بر شما و حکم کند

فَإنِی قَد جَعَلتُهُ عَلَیکُم حَاکِماً

من این را بر شما حاکم قرار داده ام

راحت بتوانید استفاده کنید

فَإذَا حَکَمَ بِحُکمِنَا فَلَم یَقبَلهُ مِنهُ فَإِنَّمَا استَخَفَّ بِحُکمِ الله

اگر حکم بدهد به حکم ما به روایات ما کسی قبول نکند این حکم ما را مسخره کرده

این حکم ما را سبک شمرده

وَ عَلَینَا رَدَّ

و بر ما است که او را رد کنیم

والرَّادُّ عَلَینَا الرَّادُّ عَلَی اللهِ

بر ما رد کرده این شخص و اگر کسی بر ما رد کند خدا را

وَهُوَ عَلَی حَدِّ الشِّرکِ بِاالله

اهمیت بحث اجتهاد و تقلید را بینندگان مان توجه بکنند ببینید ساده نینگاریم که آقا آمده یک نفر می گوید نروید حالا سراخ مراجع نروید سراغ مثلاً علما بیاید مثلاً من به شما می گویم آقا حکم تان چه است، اگر جایی حکمی داشته باشند دیدگاهی داشته باشند این دیدگاه مطابق یا دیدگاه امام معصوم و رد بکنی رد بر معصمومین و رد معصومین رد بر خدا

وَهُوَ عَلَی حَدِّ الشِّرکِ بِاالله

دیگر اینقدر عقوبت سنگین ایتقدر ماجرا جدی است؟ بله اینقدر ماجرا جدی است

قُلتُ

حالا همین که جلوتر می رویم مسئله روشن تر می شود

فإن کَان کُلُّ رَجُلٍ اختَارَ رَجُلاً مِن أصحَابِنَا

اگر این دو نفری را که با هم دعوا دارند یکی شان رفت گفت آقا من این آقا را قبول دارم به عنوان روای یکیش هم گفت من آن آقا را قبول دارم به عنوان راوی اینجا باید چه کار بکنیم؟

فَرَضِیَا أن یَکُونَا النَّاظِرَینِ فِی حَقِّهِمَا واختَلَفَا فِیما حَکَمَا

آن گفت که حق با این آقا است آن هم گفت حق با یکی دیگر است خلاف هم آمدند صحبت کردند

وَ کِلَا هُمَا اختَلَفَا فِی حَدِثِکُم

به کلام امام معصوم. در این موضوعی که موضوع حکم دادن در مسائل اختلافات بود مثلاً یک نفر می گوید آقا بر اساسا فلان روایت امام معصوم شما که نوه هستی به شما ارث مثلاً نمی رسد او می گوید آقا شما با این وژگی که شما دارید به شما ارث می رسد هردو هم روایتش را می خوانند می گویند آقا این روایت دقیقاً کاری که آقایان اهل حدیث یعنی به عنوان اخباری و اینها توقع آن را دارند دیگر می گویند آقا اینطوری باید باشد دیگر، خب هر دو اختلاف در حدیث کردند حضرت فرمودند که ، نفرمودند که آن کسی که قشنگ تر روایت را می خواند بپرسید چندتا روایت حفظ هستی، آن کسی که پنجاه هزار تا روایت حفظ است حرف آن را قبول بکنید آن کسی که ده هزار تا حفظ هست حرف آن را قبول نکنید حضرت فرمودند:

اَلْحُكْمُ مَا حَكَمَ بِهِ أَعْدَلُهُمَا وَ أَفْقَهُهُمَا

آقا فقیه یعنی چه؟ شما که قرار بود دیگر طرف فقه نروید دیگر بگویید آقا راوی حدیث حکم آن است که عادل تر از این دوتا است خب عدلش اقتضا می کند که روایت درست را انتخاب کند فقیه تر از آنها هست، در دین بیشتر کار کرده

وَ أَصْدَقُهُمَا فِي اَلْحَدِيثِ

راستگوتر در حدیث هست

وَ أَوْرَعُهُمَا

و اهل ورع تر هست

وَ لاَ يَلْتَفِتْ إِلَى مَا يَحْكُمُ بِهِ اَلْآخَرُ

تا اینجای قضیه باز یک ویژگی هایی، ویژگی های راوی حدیث بود دیگر، صدق حدیث داشته باشد، یعنی حدیث راست بگوید، نمی دانم اهل ورع باشد،عادل باشد یعنی تا اینجا خدایی سمت آنها است دیگر می گویند آقا بلاخره اینجا.

مجری:

البته افقهما نیست

استاد عباسی:

بله افقهما نیست، این که کاملاً ضد هست ولی تقریباً می چربد دیگر دو سه تیکه اش به آنها بر می گردد.

مجری:

ببیندی می شود گفت اینها از شاخصه های هم یک راوی حدیث هم یک شاخصه های یک فقیه هست شما می فرمایید باز هم تا الآن ویژگی های راوی هست حدیث است

استاد عباسی:

بله بخشی از آن، ما حکم نمی کنیم می گوییم ویژگی های راوی حدیث یک خورده می چربد که یعنی آقایان بگویند ولی افقهما را نمی توانند تقریباً توجیه بکنند ولی حالا بلاخره با اقماض می گوییم حالا بلاخره یک هیچ به نفع به اصطلاح آقایان، ادامه دارد می گوید:

قُلْتُ فَإِنَّهُمَا عَدْلاَنِ مَرْضِيَّانِ عِنْدَ أَصْحَابِنَا لاَ يُفَضَّلُ وَاحِدٌ مِنْهُمَا عَلَى اَلْآخَرِ

هردو یشان عادل هستند هردو صدق حدیث دارند یعنی از نظر روایت و اینها با هم دیگر برابر هستند هیچ کدام تفضیل بر دیگری ندارد. چه کار کنیم؟ حضرت فرمودند:

يُنْظَرُ إِلَى مَا كَانَ مِنْ رِوَايَتِهِمْ عَنَّا فِي ذَلِكَ اَلَّذِي حَكَمَا بِهِ اَلْمُجْمَعَ عَلَيْهِ مِنْ أَصْحَابِكَ

دیگر اینجا کلاً قصه را بهم زد می گوید:

ببین کدام یکی از این دوتا روایت مورد اجماع فقها و علما قرار گرفته است

حَكَمَا بِهِ اَلْمُجْمَعَ عَلَيْهِ مِنْ أَصْحَابِكَ فَيُؤْخَذُ بِهِ مِنْ حُكْمِنَا وَ يُتْرَكُ اَلشَّاذُّ اَلَّذِي لَيْسَ بِمَشْهُورٍ عِنْدَ أَصْحَابِكَ

ببین کدام روایت روایتی است که مورد اجماع هست همه به آن عمل کردند همه آن را پذیرفتند، کدام روایت، روایت شاز و نادر هست که همه نپذیرفتن

سخت شد کار یعنی باید فقیه باشد بفهمد آقا این روایت روایت هست که مجمع علیه هست یا این روایت، روایتی هست که شاز هست این هم یک مورد.

مجری:

حاج آقا تا اینجای روایت باشد ما باز یک میان برنامه ببینیم یک تنوعی در برنامه ایجاد بشود بر می گردیم در خدمت تان هستیم با ادامه روایت، در خدمت تان هستیم.

خیلی ممنون که ما را در برنامه عصر ایمان شنبه شب ها 9:30تا 11شب به وقت ایران دنبال می کنید و ان شاء الله که خداوند توفیق بدهد که همینطور در خدمت شما بینندگان عزیز باشیم. حاج آقا ادامه روایت را بفرمایید.

استاد عباسی:

بله بحث ما در اینجا بود که مراجعه بکنیم به دوتا راوی، به راوی، گفتند دوتا راوی هر کدام می روند سراغ یک راوی و آن راوی و آن شخصی که سراغش رفتند اینها ضد هم دیگر نظر می دهند و هر کدام هم به حدیث مراجعه می کنند حالا چه کار کنیم، حضرت شروع کردند ویژگی ها را گفتند. مرحله اول این بود که عدالت داشته باشد، صدق الحدیث داشته باشد، ورع داشته باشد و فقاهت داشته باشد که گفتیم آن سه تا ویژگی که گفته شده.

مجری:

ویژگی راویان است

استاد عباسی:

ویژگی راویان هست، یعنی هم ویژگی راویان هست هم این ولی خب بیشتر به ویژگی راویان می خورد و فقاهتش مربوط به فقها؛ اما مرحله بعدی گفت حالا اگر این دوتا مساوی بودند هردو صدق حدیث داشتند، راستگو بودند و ورع داشتند، تقوا داشتند عادل بودند؛ چه کار کنیم حضرت فرمودند بروید سراغ آن کسی که روایتی که نقل می کند به آن عمل شده، اجماعی هست بین علماء اصحاب بر آن اجماع کردند و آن کسی که، روایتی که نقل می کند که شاز هست و کسی به آن اعتنا نکرده مشهور نزد اصحاب نیست توجه نکنید؛ پس اینجا این راوی باید یک ویژگی بالاتری داشته باشد که اگر روایتی شاز هست را بفهمد این شاز هست یعنی اینقدر غور کرده باشد بفهمد روایت مورد اجماع را هم بفهمد

فَإِنَّ اَلْمُجْمَعَ عَلَيْهِ لاَ رَيْبَ فِيهِ

روایتی که مجمع علیه هست مشکلی ندارد شکی در آن نیست

وَ إِنَّمَا اَلْأُمُورُ ثَلاَثَةٌ

حالا اینجا حضرت فرمودند که مور سه تا هستند که حالا یا روشن هست خوبی شان طبعییت می شوند یا بیین هست حرام بودن شان که اجتناب می شوند یا امر مشکلی هست که به خدا و رسول برمی گردد و آقا رسول الله فرمودند، استناد به کلام آقا رسول الله کردند که

حَلاَلٌ بَيِّنٌ وَ حَرَامٌ بَيِّنٌ وَ شُبُهَاتٌ بَيْنَ ذَلِكَ

باز با این ما کاری نداریم راوی دوباره سؤال می کند

فَإِنْ كَانَ اَلْخَبَرَانِ عَنْكُمَا مَشْهُورَيْنِ قَدْ رَوَاهُمَا اَلثِّقَاتُ عَنْكُمْ

راوی یک راوی هست که خیلی دقیق دارد بحث می کند می گوید اگر دوتایشان روایتی گفتند که این روایت قطعاً از ثغه هست یعنی باز باید بررسی سندی هم بشود و مشهور هم هست روایت شاز نیست بررسی سندی اش را هم انجام دادند خب پس راوی اینجا دیگر خیلی ماشاء الله کارش زیاد شد هم باید خلاصه مورد اجماع بودن، شاز و نادر بودن را بفهمد و کار کرده باشد هم باید ثقه بودن که کدام راوی ثقه هست فلان اینها را، اینها را تا اینجا هم فهمید حضرت فرمودند نگاه کنید

يُنْظَرُ فَمَا وَافَقَ حُكْمُهُ حُكْمَ اَلْكِتَابِ وَ اَلسُّنَّةِ وَ خَالَفَ اَلْعَامَّةَ فَيُؤْخَذُ بِهِ وَ يُتْرَكُ مَا خَالَفَ حُكْمُهُ حُكْمَ اَلْكِتَابِ وَ اَلسُّنَّةِ وَ وَافَقَ اَلْعَامَّةَ

اصلاً دیگر این، دیگر این تکه کامل مسئله را تمام می کند می گوید شما نگاه بکنید ببینید حکمی که دارد می دهد، یعنی نگاه نکنید به روایتی که از ما نقل می کند ببینید حکمی که دارد می دهد موافق کتاب خدا هست؟، موافق سنت پیامبر و اهلبیت، یعنی با روایات دیگر هم تطبیق داد یا نداد بلد هست تطبیق بدهد یا نه روایتی مخالفش داریم یا نداریم بعد از آن

وَ خَالَفَ اَلْعَامَّةَ

موافق با قول مذاهب دیگر هست؟ یا مخالف با آنها هست؛ یعنی تازه باید شخص راوی اینقدر قدر باشد که بداند آقا در این مسئله حکم علمای اهل سنت چیست چون اینجا یک ملاکی را دارد حضرت بیان می کند. می گوید نگاه بکند ببیند حکم کتاب چیست، حکم سنت چیست، مخالف عامه هست یا موافق عامه هست، بعد به این اخذ بکند اگر مخالف عامه هست، اگر موافق کتاب و سنت هست این را قبول بکند و آن نفر دوم که حکمش موافق کتاب و سنت نیست و موافق با عامه هست آن را نظرش را بگذارید کنار، شما ببینید چقدر باید علم داشته باشد چقدر کار کرده باشد خب اینها می شود دیگر راوی حدیث نیست دیگر که یک روایت به دست ما بدهد بگوید برو نه این باید کار کرده باشد. باز راوی ادامه داد گفت

قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ

فدای شما بشوم یا رسول الله

أَ رَأَيْتَ إِنْ كَانَ اَلْفَقِيهَانِ عَرَفَا حُكْمَهُ مِنَ اَلْكِتَابِ وَ اَلسُّنَّةِ وَ وَجَدْنَا أَحَدَ اَلْخَبَرَيْنِ مُوَافِقاً لِلْعَامَّةِ وَ اَلْآخَرَ مُخَالِفاً لَهُمْ بِأَيِّ اَلْخَبَرَيْنِ يُؤْخَذُ

می گوید اگر ما دوتا فقیه را، اگر این دوتا فقیه حکم از کتاب و سنت دادند و ما یکی از این دوتا خبر را موافق عامه دیدیم یکی از آن را مخالف عامه دیدیم کدام را باید بگیریم

حضرت فرمودند:

مَا خَالَفَ اَلْعَامَّةَ فَفِيهِ اَلرَّشَادُ

آن که مخالف عامه هست به آن روایت عمل بکنید

بعد گفت:

جُعِلْتُ فِدَاكَ فَإِنْ وَافَقَهُمَا اَلْخَبَرَانِ جَمِيعاً

اگر دوتای شان

وَافَقَهُمَا اَلْخَبَرَانِ جَمِيعاً

آمدند با همدیگر در واقع هردوتایشان موافق بود

آن دوتا خبر که می گویند موافق بود حضرت فرمودند:

يُنْظَرُ إِلَى مَا هُمْ

مجری:

اینجا موافق منظور عامه هست درست است؟

استاد عباسی:

بله

نْظَرُ إِلَى مَا هُمْ إِلَيْهِ أَمْيَلُ

ببینند کدام یکی از اینها یک خورده سمت آنها هست

حُكَّامُهُمْ وَ قُضَاتُهُمْ

حکام شان به کدام یک از این روایت ها نزدیک تر هستند یا رأی می دهند، قضات شان به کدام یکی از این دوتا اگر این دوتا روایت را ببریم پیش قاضی آنها قاضی شان به کدام یک از این دوتا روایت رأی می دهد.

فَيُتْرَكُ وَ يُؤْخَذُ بِالْآخَرِ

آن را بگذار کنار برو آن یکی روایت را استفاده بکن

قُلْتُ فَإِنْ وَافَقَ حُكَّامُهُمُ اَلْخَبَرَيْنِ جَمِيعاً

اگر حکام آنها هردوتا خبر را قبول کردند

حضرت فرمودند:

خیلی ممنون که از بحث جامع و عالی استاد محترم کارشناس محترم برنامه جناب آقای عباسی استفاده کردیم اول برنامه هم خدمت همه شما بیندگان عزیز گفتم در ایام اعیاد ولایت امیرالمؤمنین هستیم عید مباهله یادی بکنیم از خیلی قدیمی ها و بزگتر ها یمان که چابکی می کردند و هنگام ذکر صلوات این بیت را می خواندند این بیت فکر می کنم یکی از ابیات مشهور مباهله باشد

بارها گفت پیامبر که علی جان من است

هم به جان علی و جان پیامبر صلوات

اللهم صلی علی محمد و آل محمد وعجل فرجهم