بینندگان محترم سلام وقت شما بخیر خوش آمدید به برنامه آینه تاریخ از شبکه جهانی حضرت ولی عصر، ابتدای برنامه عرض تسلیت و تعزیت دارم خدمت شما عزیزان بیننده و همه هم میهنان عزیز مان بخاطر این اتفاق تروریستی که در شب پنج شنبه در شیراز رخ داد ان شاءالله که این مناسبت بر شما و بخصوص همه بازماندگان کشته شدگان این حادثه تسلیت عرض می کنم و ان شاءالله که، هرچه سریع تر آقا امام عصر ان شاءالله تشریف بیاورند تعجیل فرج حاصل بشود و این مشکلات حل بشود و دیگر از این مشکلات نداشته باشیم، برنامه آینه تاریخ در شامگاه جمعه هر هفته تقدیم حضور شما می شود و با حضور کارشناس محترم جناب آقای دکتر جباری استاد حوزه و دانشگاه متخصص در مسائل تاریخی و سیره تقدیم حضور شما عزیزان می شود و در خدمت ایشان هم هستیم، امشب هم، و خدمت استاد عرض سلامی داشته باشیم و ان شاءالله برنامه را آغاز کنیم، سلام استاد عزیز خیلی خوش آمدید عرض تسلیت ما را پذیرا باشید در خدمت شما هستیم.

استاد جباری:

بسم الله الرحمن الرحیم عرض سلام و ادب دارم حضور حضرت عالی و عزیزان بیننده و آرزوی توفیقات و تأییدات الهی و عنایات مولا و سرور مان حضرت ولی عصر (عج) را برای همه عزیزان دارم، بنده هم تسلیت عرض می کنم این شهادت مظلومانه جمعی است هموطنان مان شیعیان اهل بیت (ع) که در اوج قساوت دشمنان جاهل و یا خائن بشریت در واقع این جنایت خون بار را رقم زدند، ان شاء الله که خداوند صبر عظیم و اجر جزیلی را نصیب بازماندگان شان بفرماید و هرچه زودتر ان شاءالله این جهالت ها با فرج برای همه عالم هستی ان شاءالله رفع بشود، و من در یک برنامه دیگری هم عرض می کردم که این شهادت به نحوی و این مرگ ها به نحوی سر قفلی دارد، هرچند که برای بازماندگان سخت است اما کسانی در بهترین حالات زندگی شان در بهترین حالات کیفی زندگی شان که در حرم مطهر فرزند بزرگوار امام کاظم (ع) حضور پیدا بکنند، نماز جماعت آنجا اقامه کنند و در حال زیارت باشند و مشخص است که خداوند متعال آنها را تطهیر کرده پاک کرده و در چنین حالتی توفیق شهادت هم به دست شقی ترین افراد نصیب شان بشود یک چنین شهادت و مرگی غبطه خوردن دارد، هرچند سخت است تحمل آن و آن طفلی که مانده از یک خانواده ای که پدر مادر و خواهر یا برادرش را از دست داده، واقعاً جانسوز است و تحملش سخت است، اما آنها به یک فوز و فلاح عظیمی رسیدند و یک لکه ننگی است بر پیشانی و دامان کسانی که این جنایات را رقم می زنند در اوج جهالت و آن کسانی که حامی اینها هستند؛ و در یک برنامه ای باز عرض می کردم که با هیچ منطقی چنین کارهایی سازگار نیست حتی با منطق خودشان، اینها طبیعتاً خود را پیرو اهل سنت می دانند این تکفیری هایی که این کارها را انجام می دهند در منطق فقهی و کلامی اهل سنت هم چنین کاری روا نیست چون اگر نهایتاً طرف خود را مشرک هم بدانی چنانکه داعشی های ملعون در اعلامی که کردند به گردن گرفتند نسبت اینکه در معبد شرک روافض ما این کار را انجام دادیم، اما حتی بر اساس منطق اهل سنت، حتی طرف هم اگر مشرک باشد رسول خدا (ص)، مگر در روایتی که در مسند احمد بن حنبل آمده در انساب الأشراف بلاذری آمده، پیامبر اکرم فتک را ممنوع کرد

«الإیمان قید الفتک و لا یفتک مؤمنون»

فتکی که پیامبر ممنوع کرد یعنی قتل ناگهانی کسی در حالی که، فتک یعنی احساس امنیت می کند از ناحیه تو، و این مشرک و غیر مشرک ندارد، هر کسی را که یک مسلمان برود بکشد در حالی که او احساس امنیت می کند و این طفل بی گناهی که در آن حرم حضور دارد یا آن زن بی گناهی که حضور دارد، مردی که رفته برای زیارت کاری به کار تو ندارد، این چه حرب و جنگی با تو دارد؟ و لذا عرض می کنم که بر اساس هیچ منطقی، نه منطق اصول انسانی و نه مسائل موجود در مسائل فقهی و کلامی اهل سنت هم چنین چیزی روا نیست، ما نمی دانیم اینها جز اینکه اینها را خارج از اسلام بدانیم و در جرگه مسلمان ها ندانیم چاره ای دیگری نداریم، اینها اگر تابع اسلام بودند که نسبت شرک اولاً نمی دادند به مسلمانانی که در اوج توحید هستند، خلاف صریح قرآن عمل می کنند

«وَلَا تَقُولُوا لِمَنْ أَلْقَىٰ إِلَيْكُمُ السَّلَامَ لَسْتَ مُؤْمِنًا»

نساء/94

با این آیه چه می کنند اینهایی که دم از تابع اسلام می زنند و شهادتین بر زبان جاری می کنند، اینها خلاف سنت و سیره پیامبر عمل می کنند؛ به هر حال امیدواریم که خداوند متعال هرچه زودتر فرج حاصل بکند برای مظلومان عالم، ظهور مقدس امام عصر (عج).

مجری:

ان شاءالله، البته که درخت تنومند اسلام با همین خون ها آبیاری شده و همچنان پایدار هست و کسانی که می خواهند اسلام را از بین ببرند و امروزه این حکومت اسلامی نظام مقدس جمهوری اسلام را که در ایران برپا شده کور خوانده اند با این کارها بتوانند این درخت را خشک کنند در حالی که با این خون ها آبیاری می شود.

استاد امروزه اتفاقاتی که افتاد در این روزهای اخیر باعث شده عده ای از گوشه و کنار صحبت هایی بشود در خصوص حجاب و بحث گشت ارشاد و اینها و طبیعتاً سؤالاتی هم که به ما رسیده بی ارتباط نیست و لذا سؤالاتی که هست در اختیار مان خدمت شما عرضه می کنیم سعی کردیم با همین مباحث باشد که به موضوعات روز هم مربوط باشد ؛ یکی از سؤالات در خصوص حجاب در عصر پیامبر اسلام و قبل از اسلام هست، قبل از اسلام حجاب چگونه بوده در جوامع و بعد از اسلام چگونه بوده.

استاد جباری:

بله همانطور که فرمودید مسئله حجاب در واقع یک بهانه ای شد برای اتفاقات اخیر و بعدش هم دیدم که در فضای مجازی و غیر از آن سؤالات زیاد مطرح می شود، شبهاتی مطرح می شود و کسانی هم متأسفانه به غلط در مسیر انحرافی ترسیم غلطی از وضعیت حجاب در صدر اسلام مطرح می کنند و این سؤال که امروزه اگر الزام به حجاب در کشور ما وجود دارد بعد از انقلاب پدید آمده، آیا ریشه تاریخی دارد در صدر اسلام هم اینچنین بوده، پیامبر هم این چنین عمل می کرد، امیرالمؤمنین هم این چنین عمل می کرد در زمان خلفا چگونه بود، امثال این سؤالاتی که در جای خودش بجا است اما بعضاً دیدم که یک کج فکری هایی در این زمینه وجود دارد تلقی های غلطی وجود دارد، و تصورات و اطلاعات غلطی داده می شود.

مجری:

در واقع علمی نیست این بحث ها

استاد جباری:

بله نیست، مستند، نه شواهد قرآنی آن را تأیید می کند و نه شواهد تاریخی روایی؛ سؤال حضرت عالی راجع به حجاب قبل از اسلام سؤال به جایی است چون لازم هست برای اینکه ما وضعیت حجاب در عصر پیامبر (ص) را ترسیم بکنیم، به قبل از اسلام نگاهی داشته باشیم، باید گفت که اگر کسی ادعا بکند که قبل از اسلام در جزیرة العرب (حالا قسمت های دیگر را هم عرض خواهم کرد) حجاب وجود نداشته است سخن نادرستی گفته قطعاً ؛ اگر بگوید که حجاب را اسلام آورد، این سخن قطعاً غلط است، اگر گوییم حجاب بطور کامل وجود داشته در همه زنان قبل از اسلام این هم قطعاً غلط است، نهایتاً باید بر اساس شواهدی که عرض می کنم باید گفت که قبل از اسلام پوشش و حجاب فی الجمله وجود داشته منتهی برخی از زنان رعایت نمی کردند.

مجری:

مثل خیلی از مسائلی که بالأخره به انحراف کشیده شده و رعایت نشده

استاد جباری:

بله، یعنی بوده اند زنانی که مکشفه بودن، یعنی نه به معنای امروزه، چون به هیچ وجه نمی شود قبل از اسلام بحث عریانی که امروزه در فضای ننگین غرب متأسفانه مبدء آن در واقع غربیان هستند، بردند زنها را و بانوان را به سمت عریانی، قطعاً نبوده نه در جزیرة العرب نه غیر از آن آنچه که می گوییم این است که پوشش سر و گردن و اینها آیا وجود داشته یا خیر، و الّا لباس های شان معمولاً لباس های عربی بلندی بوده و سر تا پا را معمولاً می پوشانده، اما پوشش سر نمی شود گفت زن های عرب پوشش سر داشتند، نه کسانی بودند که پوشش سر را نداشتند در قبل از اسلام و از آن طرف کسانی بودند که پوشش سر را داشته اند و حتی نقاب هم می زدند، یعنی هر دو گزارش را داریم، قبل از اسلام زنانی بودند که تبرج داشتند زینت می کردند خودشان را در جامعه حاضر می شدند و زنانی هم بودند که حجاب داشتند هم مقنعه داشتند خمار، و هم جلباب داشتند چیزی مثل چادر امروز داشتند و نقاب هم داشتند، یک شاهد تاریخی بخواهم عرض بکنم عزیزان بیننده حتماً واژه جنگ های فجار را شنیده اند حروب الفرجار، حروب الفجار مشهورش 4 جلد است، جنگ چهارم بیشتر به جنگ رسید، حروب الفجار یعنی جنگ هایی که در ماه های حرام اتفاق افتاد، عرب قبل از اسلام، هم برای ماه های حرام یعنی چهار ماه رجب و ذی القعده و ذی الحجه و محرم حرمت قائل بود، این سنت حضرت ابراهیم (ع) بود که به خاطر امن شدن راه های منتهی به حج، و چون حاجیان برای ماه رجب برای عمره و در ماه های ذی القعده و ذی الحجه و محرم می آمدند برای حج و بر می گشتند، لذا برای اینکه راه ها امن بشود حضرت ابراهیم (ع) جنگ در این ماه ها را حرام اعلام کرد، سنت الهی که بعد اسلام هم این را امضا کرد، عرب جاهلی بر اساس آشنایی که نسبت به سنن ابراهیم (ع) داشت و مانده بود در جزیرة العرب با توجه به فعالیت حضرت ابراهیم و حضرت اسماعیل بخصوص و پیامبران بعد از آنها در این منطقه آشنا بودند و حرمت قائل بودند، در دوره نزدیک به ظهور اسلام در چهار مورد اینها در این ماه ها جنگ کردند، البته سه مورد اول به آستانه جنگ کشید اما جنگ رخ نداد، چهارمی جنگ رخ داد، و هر کدام علتی داشت، سومین آن به فجار المرأة معروف است و علتش هم این بوده که یک زنی از قبیله بنو عامر از قبیله بزرگتر قیس آمد به بازار عکاض و گوشه ای از نقاب او کنار رفت، پس پیدا است نقاب داشته، گوشه ای از نقابش کنار رفت و جوانانی او را دیدند، دیدند زن زیبایی است اصرار کردند که نقابش را کنار بزند او قبول نکرد و یک وقتی که این زن غافل بود دامان لباس او را با خاری به بالای لباس او دوختند وقتی که می خواست بلند بشود بخشی از بدنش پیدا شد و قبیله اش را به کمک طلبید و دو قبیله در آستانه جنگ قرار گرفتند و کسانی آمدند و وساطت کردند، چون در ماه حرام رخ داده بود فجار المرأة معروف است این شاهد تاریخی خوی است دال بر اینکه در دوره قبل از اسلام هم زنها در جزیرة العرب چنین نبود که همه شان مکشفه باشند و حجاب نداشته باشند تا حد نقاب هم اینها داشتند؛ اما بیاییم به دوران اسلامی عصر رسول خدا (ص) شواهد تاریخی و قرآنی و روایی خوبی داریم دال بر اینکه مسئله پوشش به معنای خمار یا مقنعه و به معنای جلباب وجود داشته منتهی گاهی درست استفاده نمی کردند، شاهدی قرآنی که برای این مسئله وجود دارد همین دو آیه ای است که در قرن کریم در سوره مبارکه نور آیه 31 و سوره مبارکه احزاب آیه 59 درباره حجاب آمده، عزیزان بیننده مستحضر هستید، اگر کسی اظهار کرد که دلیل قرآنی حجاب چیست، چون این هم زیاد سؤال می شود، آیا حجاب در قرآن آمده یا خیر، خب صریح ترین آیات آیه 31 سوره نور را مراجعه بفرمایید و آیه 59 سوره مبارکه احزاب، آیه 31 سوره نور خمار را مطرح می کند، خمار جمعش خمر است، همان مقنعه ها و روسری ها که زنها داشتند در یک روایتی از امام باقر (ع) هست که خمار فاطمه (س) سینه حضرت را بلندی اش می رسید، یعنی مقنعه ای که الآن هم بانوان دارند و به سر می کنند، و هم آیه 31 سوره نور و هم آیه 59 احزاب در هیچ کدام از این دو آیه نیامده که دعوت کند زنها را به استفاده خمار برای پوشاندن سر شان، استفاده از جلباب و چادر در آیه 59 سوره احزاب که جلباب آمده، جلابیب برای پوشاندن سر تا پای شان، بلکه چگونگی استفاده از این خمار و جلباب در این دو آیه آمده، این شاهد تاریخ و قرآنی خوبی است دال بر اینکه اصل آن بوده در فرهنگ عرب معاصر نزول قرآن، چگونگی اش را بیان می کند، من این دو آیه را می خوانم عزیزان مراجعه هم می توانید داشته باشید به تفاسیر و ترجمه آیه، آیه 31 سوره مبارکه نور، قبلش با آیه 30 شروع می شود که خطاب می کند به مردان

«قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَيَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ۚ ذَٰلِكَ أَزْكَىٰ لَهُمْ ۗ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا يَصْنَعُونَ»

ای پیامبر به مردان مؤمن بگو که غض بصر داشته باشند چشم از حرام بپوشند، پاکدامن باشند که این موجب تزکیه و پاکی اینها می شود، خداوند آگاه است نسبت به آنچه که اینها عمل می کنند

نور/30

یعنی از آن طرف به مردان دستور غض بصر و چشم پوشی از حرام می دهد، آیه 31 می آِید سراغ بانوان

«وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ»

به زنان مؤمنه هم بگو که غض بصر داشته باشند چشم از حرام فرو بپوشند و پاکدامن باشند

«وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا»

زینت های شان را آشکار نکنند مگر آنچه که آشکار می شود

که مفسران در تفسیر آن بر اساس روایت گفته اند مراد کفین و دو دست هست تا مچ و گردی صورت

«وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَىٰ جُيُوبِهِنَّ»

این جمله، ولیضربن با تأکید با قرار دادن هست، قرار بدهند خمر ها را، مقنعه ها را علی جیوبهن بر گردن ها و گریبان، اینجا جیوب جمع جَیب است به معنای گریبان و یقه هم از این باب جیب گفته می شود که روی این قسمت قرار می گیرد، یعنی این روسری ها را پشت سر رها می کردند و روی سینه ها و گردن ها و اینها قرار بدهند و خودشان را درست بپوشانند، یعنی این خمار را درست بکار ببرند، اصل آن را قرآن مفروق عنه می گیرد، یعنی وجود داشته کیفیت را بیان می کند، نکته قابل توجهی است در آیات قرآن که باید عنایت کرد به اینکه اصل را قطعی گرفته می رود سراغ کیفیت، یک آیه در سوره مبارکه نور هست، و در سوره مبارکه احزاب هم آیه 59 عزیزان خوب عنایت بفرمایند

«يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلَابِيبِهِنَّ»

ای پیامبر به همسرانت و دخترانت و زنان مؤمنان دستور عامی است بگو

احزاب/59

من یک نکته ای را همینجا عرض می کنم قل، آیه می فرماید که ای پیامبر بگو به اینها که چکار کنند؟

«يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلَابِيبِهِنَّ»

جلابیب جمع جلباب به معنای سر تا سری آن چادر یا آن پارچه ای که سر تا پای زنان را می پوشاند به اینها بگو که به خود نزدیک کنند، خود را بپوشانند با این جلباب ها، جلابیبهن، جلباب ها بکار می رفته در کیفیت پوشش این آیه تأکید دارد، سؤالم این هست که قرآن می فرماید که ای پیامبر بگو، آیا پیامبر صرفاً شأن گفتن داشت یا شأن اجرا هم داشت؟ یعنی رسول خدا (ص) نسبت به احکام دینی، این یکی از احکامی است که پیامبر اکرم آورده و موظف هست که بیان بکند و موارد دیگر هم همین ترتیب، مثلاً آنجایی که به پیامبر می فرماید که بگو که مؤمنان به سمت جهاد حرکت بکنند، آیا پیامبر فقط توصیه می کرد؟ توصیه اخلاقی می کرد یا اینکه زمینه های اجرا را هم فراهم می کرد، اینهایی که می گویند در صدر اسلام آیا مسئله گشت ارشاد وجود داشته یا امثال اینها

مجری:

یکی از سؤالات هم همین هست که گشت ارشاد هم وجود داشته آن زمان یا نه؟

استاد جباری:

بله اصلاً از تعبیر گشت ارشاد می آییم بیرون که می گویند ممکن است احیاناً تند رویی هایی شده باشد و فلان، اما اصل نهی از منکر و اقدام عملی، این قل فقط گفتن هست یا زمینه اجرا را فراهم کردن و با توجه به اینکه پیامبر اکرم امام بوده است، پیامبری بوده است که امام هم بوده یعنی شأن حکومت گری و حکومت داری داشته، مثل دیگر احکام که پیامبر اکرم به مرحله اجرا می رساند آنها را بخصوص احکام اجتماعی، یک وقت احکام فردی است خب طرف در خانه اش نماز خواند یا نخواند پیامبر جست و جو نمی کند یک مفتشی قرار بدهد، اما احکام اجتماعی را پیامبر اکرم زمینه اجرای آن را فراهم می کرد تأکید می کرد

مجری:

در واقع باید این فرق قائل بشود که این آیات بحث فردی است یا اجتماعی است

استاد جباری:

این یک حکم اجتماعی است، حجاب مشخص است دیگر در جامعه باید حجاب داشته باشیم، ای پیامبر بگو، در واقع بگو و عمل کن

که چکار کند؟ این جلباب ها را به خود بپیچند نزدیک کنند، خب نتیجه اش این می شود

«ذَٰلِكَ أَدْنَىٰ أَنْ يُعْرَفْنَ فَلَا يُؤْذَيْنَ»

اگر این کار را بکنند موجب می شود که اینها شناخته شوند

در نتیجه شناخته شدن اذیت نشوند، حالا شناخته شوند به چه؟

مجری:

به پاکدامنی مثلاً

استاد جباری:

احسنت، این مکان لغزش برخی از مفسرها متأسفانه بوده، دیدم که بعضاً تصور کردند که اینجا مراد این است که

«ذَٰلِكَ أَدْنَىٰ أَنْ يُعْرَفْنَ بأنّهن حرائر»

این موجب می شود شناخته شوند که اینها زنان حرّه و آزاد هستند، چرا؟ چون تصور کردند که کنیزان در آن زمان موظف به حجاب نبودند، این آیه ناظر به کنیزان نیست آیه ناظر به حرّه ها زنان آزاد هست، چون اصلاً سبب نزول این آیه، این هست در روایات آمده که زنها غروب ها راه می افتادند از خانه های شان این مسیر کوچه ها را در مدینه طی می کردند می آمدند تا مسجد النبی در نماز جماعت پیامبر شرکت کنند، سر راه شان این جوانهای هزره و مریض القلب مدینه و منافقین می ایستادند، مثل قبلاً هم بوده گاهی جوانها مزاحم بودند، گاهی متلک می پراندند مزاحمت می کردند در چنین فضایی آیه نازل شد، که خطاب به زنها اول می کند یعنی قرآن کریم اول زمینه فساد را بر می دارد بعد می رود سراغ آن گروهی که مزاحم هستند در آیه بعد تذکر جدی به آنها می دهد، به زنها می گوید که شما خودتان را جمع و جو بکنید، این جلباب ها را که دارید اینها را به خود بپیچید رها نکنید، که نتیجه چه می شود؟ نه اینکه تشخیص بدهند شما آزاد هستید کنیز نیستید، اصلاً اگر کنیز ها مستثنی بودند که باید از یک جای قرآن استفاده می شد در هیچ استثنای کنیز در حجاب مطرح نیست.

مجری:

زنها را به صورت کلی گفته دیگر

استاد جباری:

همه مؤمنات را گفته، و لذا بخواهیم کنیز را مستثنی بکنیم باید یک دلیل قاطعی از قرآن یا از روایت باید باشد که بتواند آیه را تخصیص بزند، چنین چیزی ما نداریم؛ لذا مرحوم علامه طباطبایی و مفسران وقتی که به این «ذَٰلِكَ أَدْنَىٰ أَنْ يُعْرَفْنَ» می رسند می فرمایند که این کار را اگر بکنید اینها شناخته می شوند به اینکه اینها عفیف هستند و از فساد دور هستند، الآن هم همینطور است زنانی که با حجاب و حیا در جامع ظاهر می شوند افراد مریض القلب طمع در آنها نمی کنند، می روند می روند سراغ کسانی که ظاهر شان نشان می دهد که اینها ابایی ندارند که با مردان نامحرم ارتباطی داشته باشند، لذا اینجا می فرماید که اگر این کار را بکنند

«ذَٰلِكَ أَدْنَىٰ أَنْ يُعْرَفْنَ فَلَا يُؤْذَيْنَ»

دیگر اذیت نمی شوند

«وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا»

این دو آیه که در اینجا جلباب در آنجا هم خمار کیفیت را قرآن بیان می کند، پس در عصر پیامبر اکرم مسئله اصل حجاب وجود داشته و حالا در روایات دارد که بعد از نزول این آیات هم از برخی از همسران پیامبر مثل ام سلمه نقل شده و بعضی از صحابه پیامبر نقل شده که وقتی که این آیه نازل شد قیاسی می کنند بین زنان قریش و زنان انصار که دارد که زنان انصار بیشتر رعایت کردند این آیه را و حجاب ها و خمار ها را بر سر شان آنچنان قرار دادند و پیچیدند که وقتی از خانه خارج می شدند می آمدند مسجد مثل اینکه لی رؤسهن بر سر شان مثل حالت کلاغ، کلاغ تشبیه می کند چون پیدا است که خود آن خمارها و جلباب ها رنگ شان مشکی بوده، تشبیه به آن می کنند، که با یک پارچه زنها چنین حالت حجابی را به خود گرفته اند، این از جناب ام سلمه و برخی دیگر از زنان پیامبر نقل شده و نشان می دهد که یک شکل دیگری گرفت، فضای مدینه عوض شد؛ روایتی از امام باقر (ع) داریم که در کتاب شریف کافی آمده که حضرت فرمود زنها قبل از نزول آیه 31 سوره نور در مدینه به گونه ای بودند که روسری داشتند، خمار داشتند به پشت گردن شان رها می کردند، این گردن ها آشکار بود و مردی جوانی در کوچه های مدینه عبور می کرد، نگاهش به زنی افتاد که چهره اش باز بود، گردنش هویدا بود نگاهش خیره شد به او و به یک تیزی که از دیوار خارج شده بود صورتش خورد خون آلود شد و خدمت پیامبر (ص) رسید و حضرت سبب پرسید و این جریان را گفت و بعدش این آیه شریفه نازل شد و بعد از نزول هم طبق آن روایتی که از ام سلمه عرض کردم فضا تغییر پیدا کرد، این خب نشان می دهد که مسئله حجاب در عصر پیامبر اکرم اینچنین بوده، حالا آیا پیامبر اکرم اقدام عملی کرد برای مقابله با کسانی که این زمینه های فساد اجتماعی را ایجاد می کنند و قرآن کریم در این زمینه تأکید کرده یا خیر، آیه بعدی در این باره جالب است، آیه 60 سوره مبارکه احزاب

«لَئِنْ لَمْ يَنْتَهِ الْمُنَافِقُونَ وَالَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَالْمُرْجِفُونَ فِي الْمَدِينَةِ»

احزاب/60

به خانم ها آن توصیه را کرد، حالا می آید سراغ اینها که اگر این منافقین و مریض القلب ها، این جوان هایی که مزاحم این خانم ها می شدند «وَالْمُرْجِفُونَ فِي الْمَدِينَةِ» کسانی که فضای اجتماعی مدینه را با شایعات تخریب می کنند و عوض می کنند، هر سه را اشاره می کنند، منتهی زمینه نزول این آیه در واقع آن فساد اخلاقی و اجتماعی است که در نتیجه بحث حجاب مطرح است، اگر اینها دست برندارند، چکار می کنیم؟

«لَنُغْرِيَنَّكَ بِهِمْ»

تو پیامبر را دستور می دهیم تحریک می کنیم بر علیه اینها که

«ثُمَّ لَا يُجَاوِرُونَكَ فِيهَا إِلَّا قَلِيلًا»

اینها دیگر در مدینه حق ندارند بمانند، تبعید باید بشوند از مدینه خارج بشوند «لَا يُجَاوِرُونَكَ فِيهَا إِلَّا قَلِيلًا» تا این حد، آیه بعد خیلی شدید تر است، آیه 61 می گوید این منافقین اگر بخواهند این فساد اجتماعی فساد اخلاقی و فساد سیاسی شان را در مدینه داشته باشند، شایعه پراکنی بکنند، به زنها مزاحم بشوند، اگر دست بر ندارند یک پله می رود بالاتر

«مَلْعُونِينَ ۖ أَيْنَمَا ثُقِفُوا أُخِذُوا وَقُتِّلُوا تَقْتِيلًا»

احزاب/61

نه فقط تبعید می شوند، اگر باز ادامه بدهند هر جا پیدا شدند باید توی پیامبر دستور اعدام آنها را صادر کنی، این سؤالها را تقاضا می کنم عزیزان بیننده برای کسانی ارائه کنید که اینها مطرح می کنند که رسول خدا (ص) نسبت به مسئله حجاب نداریم که اقدامی انجام داده باشد و کاری کرده باشد در صدر اسلام، وقتی یک فساد اجتماعی پدید می آید طبیعتاً یک حاکم الهی نمی تواند بی تفاوت باشد نسبت به این مسئله،

مجری:

چقدر محکم

استاد جباری:

و خیلی عجیب، توجهی به این نمی شود نسبت به این آیات، این یک بحث یعنی فضای عصر پیامبر این چنین بود؛ حالا من یک دو تا شاهد دیگر از سیره عرض بکنم که معلوم بشود که رسول خدا (ص) چقدر حساس بوده نسبت به این مسئله، عمرو بن حزم والی پیامبر هست برای نجران پیامبر اکرم او را می فرستد در ضمن دستور العمل هایی که پیامبر به او می دهد بخشی از دستور العمل های پیامبر به آن عمرو بن حزم راجع به همین بحث حجاب زنها است، نوع پوشش آنها اینکه پوشش های زخیمی داشته باشند، و توجه به این جهت داشته باشد، این گونه گزارش ها هم باز حکایت از این دارد که پیامبر توجه به این فضای اجتماعی داشته اینکه خود پیامبر اکرم تذکر می داده وقتی می دیده زنهایی را در یک چنین وضعیتی، در ارتباط با اسماء مثلاً آمده است، اسماء بنت ابی بکر خواهر عایشه آمده که او وقتی که پیامبر اکرم گویا وارد حجره شد او آمده بود دیدن خواهرش عایشه و حضرت او را دید، لباس نازکی پوشیده بود، پیامبر رو را برگرداندند و تذکر دادند که دختر وقتی که به سن بلوغ می رسد بدن او جایز نیست غیر از کفین آشکار بشود، این گزارش مربوط به فضل بن عباس را هم نمی دانم در این شبکه یا در این برنامه عرض کردم یا نه اما این هم جالب هست برای بحث اقدام عملی پیامبر (ص)، در حجة الوداع دارد که پیامبر اکرم سوار مرکب و شتری شد ،حضرت عادتشان این بود که افراد پیاده را سوار می کردند ترک مرکبشان، و فضل بن عباس را هم سوار کردند، و یک وقت یک خانمی آمد برای پرسیدن مناسک سؤال راجع به اعمال حج، و پیامبر اکرم مشغول پاسخ به سؤال او بود و او حجاب داشت اما صورتش آشکار بود، پیامبر یک وقت متوجه شد که فضل خیره خیره دارد به صورت آن خانم نگاه می کند، پیامبر اکرم با دستان مبارک شان حائل ایجاد کردند میان چشمان فضل و صورت آن خانم، آن خانم مکشفه نبود اما

مجری:

او طبق همین آیات حجابش را رعایت کرده منتهی این شخص نگاهش را بر نداشته

استاد جباری:

تا این مقدار فساد جزئی فردی پیامبر اکرم بر نمی تابد و اقدام علمی می کند پیامبر که در چنین موقفی چنین اقدامی انجام دادن درست نیست، و خداوند متعال اجر عظیم را متوجه کسانی می کند در چنین موقفی که مراقب چشمان شان باشند غض بصر داشته باشند، خب پیامبر نسبت به یک مسئله جزئی و فردی اینچنین اقدام عملی می کند طبیعتاً اگر پیامبر اکرم در آن زمان با چنین فضای اجتماعی فساد آلوده که امروزه با آن مواجه هستیم مواجه می شد آیا واقعاً پیامبر اکرم ساکت می نشست و اقدامی انجام نمی داد؟ حاشا و کلا ابدا نمی توان به پیامبر اکرم چنین چیزی نبست داد،

مجری:

کما اینکه فرمودید اقدام کردند و این کارها را هم کردند.

خیلی متشکرم استاد، خسته نباشید، مباحث خوبی را شنیدیم بخصوص در خصوص حجاب و به تعبیری می شود گفت همان گشت ارشاد امروزی هم یک اشاره ای به آن شد؛ استاد در این خصوص بیشتر اگر برای ما بفرمایید اگر باز هم دلیل قرآنی هست در این قضیه، چون شما سوره نور را فرمودید سوره احزاب را فرمودید و صحبت های تان باقی ماند، در خصوص اقداماتی که پیامبر در آن حکومت و جامعه اسلامی انجام می دادند می فرمودید که به نمونه هایش هم اشاره داشتید قبلاً هم به مناسبت همان بحث حجاب خیلی از این مسائل را مطرح فرموده بودید، البته امروز برای من که خیلی جدید تر بود نوع صحبت های شما و بحثی که داشتیم، در خدمت شما هستیم.

استاد جباری:

تعبیر گشت ارشاد چون یک مقدار فضا را

مجری:

استاد سؤال اینطوری شده، حالا ما می دانیم شاید یک تعبیر دیگری است بالأخره همان نهی از منکر هست مثلاً

استاد جباری:

بله متأسفانه یک فضای منفی ایجاد شد اصل آن همان بحث امر به معروف و نهی از منکر است و یک متولی باید داشته باشد، و ما در جامعه خودمان بسیار کوتاهی داشته ایم در این ارتباط با توجه به آیه ای هم که عرض خواهم کرد، اصلاً وظیفه دولت اسلامی است، یک تشکیلات منظم و منسجمی را برای بحث امر به معروف و نهی از منکر با نیروهای زبده تعلیم دیده، و آنچه که انجام شده در واقع بخش بسیار اندکی است یعنی در واقع یک واکنشی است نسبت به کسانی که در ارتباط با قانون بی اعتنا هستند و کارهای سازمان دهی شده ممکن است انجام بدهند، طبیعتاً با اینها باید یک برخوردی بشود، برخورد هم که برخورد خشن ابتداً نبوده حالا گاهی طبیعتاً ممکن است مأموری خطا بکند، اما معمولاً برخورد همراه با تذکر بوده ،منتهی عرضم این است که این آیه شریفه41 سوره حج را باید واقعاً به آن توجه کرد، شما عزیزان بیننده عنایت خاصی نسبت به این آیه داشته باشید توجه داشته باشید ببینید، ما در دوره سختی داریم به سر می بریم، دوره آخر الزمان هست، دوره ای که حفظ دین مشکل هست، شهوات غوغا می کند، شبهات غوغا می کند، تعبیر استاد بزرگوار ما آیت الله جوادی آملی، انسان ها مبتلی هستند به شهوت عملی و شبهه علمی و از این دو ناحیه ضربه می خورند، و امروزه هر دو ناحیه غوغا می کند، فضای مجازی که بمباران شبهه است و از آن طرف هم فضای شهوات حرام هم فراوان وجود دارد، فریفته این فضا ها نشویم، فریفته این شبهات نشویم، قرآن برای ما نور بینه هست،

«جَاءَتْكُمْ بَيِّنَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ»

اعراف/73

نور از جانب خداوند هست، لذا همواره نور دهی خودش را دارد، روشنگری خودش را دارد ما هستیم و قرآن

«الَّذِينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ»

حج/41

آیه 41 سوره مبارکه حج

«الَّذِينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ ۗ وَلِلَّهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ»

قرآن کریم خیلی جا ها دستور امر به معروف و نهی از منکر و تکالیف فردی داده به انسان ها، آیات دیگر که راجع به امر به معروف داریم

«وَلْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ»

باید کسانی باشند در میان شما که این کار را انجام بدهند

آل عمران/104

اما آیه ای که این را تکلیف برای حکومت مشخص کرده این آیه هست

«الَّذِينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ»

کسانی که اگر در زمین قدرت به آنها دادیم

حکومت دادیم مکنت دادیم، زمینه های اجرا دادیم، چکار می کنند؟ این چهار تا کار را انجام می دهند

«أَقَامُوا الصَّلَاةَ»

زمینه عبادت را فراهم می کنند

نه اینکه خودشان نماز می خوانند، نه افزون بر این نماز را بپا می دارند در جامعه، زمینه های اقامه نماز را فراهم می کنند

«وَآتَوُا الزَّكَاةَ»

مردم را تشویق به دادن زکات می کنند

حقوق مالی الهی را

«وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ»

یعنی این حکومت گران مؤمنانی که به حاکمیت رسیده اند امر به معروف می کنند

«وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ»

و نهی از منکر می کنند

و لذا عرض کردم در بخش قبلی عرایضم که ما بسیار کوتاهی کردیم، من یادم هست که در دهه 70 بود که فضای فرهنگی یک مقدار فضای ملتهب و بدی بود و کسانی هم دامن می زدند به آن فضای بد فرهنگی من یک مقاله ای نوشتم در یک از نشریات چاپ شد، گفتم لزوم تشکیل وزارت امر به معروف و نهی از منکر، حالا اسمش را وزارت نگذاریم یک تشکیلات دیگری بگذاریم، این جزو واجبات است، وهابیت در اوج باطل بودن گمراه و منحرف بودن شان یک تشکیلاتی دارند به اسم امر به معروف و نهی از منکر، کسانی را تربیت کردند می آیند آن مرام باطل خودشان را می گویند، ما در جبهه حق بر اساس این آیه چرا چنین کاری انجام ندادیم، اصلاً این گشت ارشاد هم که عنوانش آمد، عنوانش رویش هست ارشاد هست نه برخورد فیزیکی، برخورد فیزیکی بحث دیگری است وظیفه پلیس هست، اگر کسی واقعاً رفت به سمت اینکه لازم باشد با او برخورد بشود گرفته بشود برده بشود، برده بشود، آن بحث دیگری است اما در مقام اول باید بحث امر به معروف و نهی از منکر را داشت آن را هم هر کسی نمی تواند، باید کسانی باشند که معروف را بشناسند منکر را بشناسند و شیوه امر به معروف و نهی از منکر را بشناسند، و سوم به لحاظ روانشانسی و جامعه شناسی بدانند که با هر فردی چگونه برخورد بکنند، شیوه را بشناسند، خب مراتب امر به معروف و نهی از منکر در جای خودش بیان شده.

مجری:

حالا اگر احیاناً اگر یک شخصی خطایی را انجام داد اصل قضیه نباید زیر سؤال برود

استاد جباری:

احسنتم بله شیوه را بشناسند، با شیوه درست سخن بگویند مستدلاً سخن بگویند، اگر طرف بعد از این مراحل باز لجاج و عناد و اینها داشت آنجا دیگر واگذار بکنند به پلیس، خب عرضم این است که اصل مسئله نباید زیر سؤال برود طبق فرمایش حضرت عالی امروزه کسانی ا مغلطه که فلان جا به صورت موردی کسی مأموری کار خطایی احیاناً کرده یا نکرده، اول بحث است حالا اینکه خودش یک بحث دیگر است، بر فرض انجام شده باشد اما این دلیل می شود که یک فضای ملتهب این چنینی فراهم بشود که اصل این اقدام و اصل حجاب زیر سؤال برود و با این بهره گیری سوء و نادرست از این فضاها به این سمت بروند، ما توجه داشته باشیم عزیزان هر کسی که فریب این صحنه را خورد خودش را فریب داده، خودش سقوط کرده در دوره ای است که شبهات و شهوات غوغا می کند و باید توجه داشت؛ حاکمیت بر اساس این آیه موظف است که زمینه امر به معروف و نهی از منکر را با اقدام عملی فراهم بکند، چه کسی اولی و سزاوار تر از پیامبر و امیرالمؤمنین هست، چون دیدم که سالها مطرح می شود که آیا دوره امیرالمؤمنین گشت ارشاد بوده، دوره پیامبر اکرم گشت ارشاد بوده، چه کسی اولی و سزاوار تر از پیامبر و امیرالمؤمنین که اگر چنین زمینه ای بوده باشد در عصر آنها، اینها وارد بشوند و عمل بکنند، لذا پیامبر اکرم در حدی که فساد در عصر او وجود داشته اقدام عملی کرده به والی خودش دستور می دهد که مراقب باش، خود پیامبر اکرم اقدام عملی می کند، نزول این آیه خودش اصلاً آیه 60 سوره احزاب که اشاره کردم

«لَئِنْ لَمْ يَنْتَهِ الْمُنَافِقُونَ وَالَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَالْمُرْجِفُونَ فِي الْمَدِينَةِ لَنُغْرِيَنَّكَ بِهِمْ»

تو را تحریک می کنیم

احزاب/60

تهدید به این بزرگی وقتی که می آید آنها دست و پای خودشان را جمع کردند یعنی فضای مدینه را پیامبر اکرم با این تهدید قرآنی با اقداماتی که انجام داد فضای مناسبی کرد، این فضای فساد آلود امروزه در صدر اسلام قطعاً نبوده، اما در همان حدی که بوده است پیامبر اکرم مقابله کرده، راجع به امیرالمؤمنین (ع) باز خوب است اشاره داشته باشم، حالا بخش بعدی سؤالاتی که دارید ان شاءالله خواهم گفت.

مجری:

بله در بحث حکومت امیرالمؤمنین ما نمونه حکومت اسلامی داریم که در رأس او حاکم دینی هست

استاد جباری:

بله یک روایت جالبی است این روایت را هم شیعه نقل کرده هم اهل سنت در متون کهن شیعه در کافی مرحوم کلینی آمده، جلد5، صفحه 537، در همین چاپ معروف کتاب شریف کافی با تحقیق مرحوم علی اکبر غفاری، و در مسند احمد بن حنبل جلد1 صفحه 133 هم آمده،

مجری:

همین روایت آنجا هم هست

استاد جباری:

بله دو روایت هست از امیرالمؤمنین، در کتاب شریف کافی

«عن غیاث بن ابراهیم عن ابی عدالله (ع)»

کافی، کلینی، ج5، ص537

از امام صادق (ع) که

«قال امیرالمؤمنین (ع)»

امیرالمؤمنین وقتی وارد عراق شدند، بعد از جنگ جمل مدتی در بصره بودند بعد تشریف بردند به کوفه و دیگر تا آخر عمر شان در کوفه بودند، فرمود

«یاأَهْلَ اَلْعِرَاقِنُبِّئْتُ»

ای اهل عراق من خبر دار شدم

«أَنَّ نِسَاءَکُمْ یُدَافِعْنَ اَلرِّجَالَ فِی اَلطَّریقِ أَ ما تَسْتَحْیُونَ»

من خبر دار شدم که زنان شما در مسیر ها طوری می آیند که تنه به تنه مردان می زنند و حریم قائل نمی شوند

خب یک وقت خانمی در بازار می آید در مسیری می آِید پیاده رو یا خیابان حرکت می کند یک طوری حرکت می کند که از کنار حرکت می کند به نحوی که مردانی که می روند متوجه می شوند این زن حیا دارد عفاف دارد، نمی خواهد شانه به شانه آنها حرکت بکند، متعذی است از اینکه مردان تنه به او بزنند، بعضی زنها هم هستند که نه هیچ ابایی ندارند از این کار، حضرت می گوید شنیدم که بعضی از زنان شما

«أَنَّ نِسَاءَکُمْ یُدَافِعْنَ اَلرِّجَالَ فِی اَلطَّریقِ أَ ما تَسْتَحْیُونَ»

حیا تمی کنید؟

می گوید

«و فی حدیث آخر»

در روایت دیگری دارد که حضرت فرمود

«أَ ما تَسْتَحْیُونَ وَ لا تَغارُونَ نِسَاءَکُمْ یَخْرُجْنَ إِلَی اَلْأَسْوَاقِ وَ یُزاحِمْنَا َلْعُلُوجَ»

حیا نمی کنید، غیرت نمی ورزید

یعنی دارد تشر می زند امیرالمؤمنین می گوید شنیدم زنهای شما می آیند بازار ها و با بیگانگان تنه به تنه می شوند و حریمی بین آنها وجود ندارد؛ من یک نکته را اینجا عرض بکنم امیرالمؤمنین به مردم عراق نمی فرماید که ای مردم عراق شنیدم زنان شما بی حجاب می آیند بیرون، نمی فرماید شنیدم زنان شما بد حجاب می آیند بیرون، پیدا است که حجاب بوده و اعتراض حضرت به بی حجابی و بد حجابی نیست، اعتراض حضرت به مرتبه پایین تر از آن هست که هیچ حریمی بین خود شان در حضور اجتماعی و مردان قائل نیستند.

مجری:

یعنی امر خیلی پایین تر از بی حجابی را هم اینقدر سخت می گرفتند

استاد جباری:

حساس است حضرت می گوید این خلاف غیرت است خلاف حیا است که شما مردم عراق دارید، سؤال من این است که حالا کسانی که مطرح می کنند که آیا در صدر اسلام هم این بساط بوده یا خیر، خب امیرالمؤمنین که تا این درجه حساس است پیامبری که تا آن درجه حساس است یک نگاه حرام را با دستان مبارکش مانع می شود اقدام عملی می کند، امیرالمؤمنین که این چنین تشر می آید روی مردم عراق اگر در فضای فساد آلود عجیب امروز ما حضور داشت پیامبر یا امیرالمؤمنین (ع) آیا هیچ اقدامی نمی کردند؟ کاری نمی کردند؟ تشکیلاتی را تنظیم نمی کردند ترسیم نمی کردند؟ کسانی را مأمور نمی کردند که تذکر دهند، با آنهایی که به صورت سازمان دهی شده در فضای مجازی در فضای حقیقی جامعه می آیند و زمینه نشر فساد را ایجاد می کنند با اینها برخورد نمی کردند؟ چه مغلطه عجیبی است که گاهی بعضی می کنند، و دیدم که بعضی از افرادی که سابقه در دین داری و انقلابی گری و ارزشمند بودن، ارزش مداری و اینها داشته اند

مجری:

به عنوان یک شخصیت ارزشی در صدا و سیما هم حتی سخنرانی ها و صحبت ها می کردند

استاد جباری:

بله یکی از اینها را دیدم که منصبی هم دارد گفته بود اگر مردم نخواهند نهی از منکر بشوند چه کسی را باید ببینند، خیلی تأسف خوردم از این جمله، یا دیگری را دیدم که او هم باز یک سابقه ای دارد مطرح می کند که بله در صدر اسلام زنانی مثل کنیزان که اینها حجاب نداشتند و زنان اهل کتاب هم بودند، آنها هم باز حجاب واجب نبوده برای آنها، و زنان مؤمنه ای هم که احیاناً اینها نمی خواستند حجاب داشته باشند زور و الزامی روی آنها نبوده در صدر اسلام، چنین ادعای عجیب و غریبی کردند

مجری:

سؤال هم داریم ما استاد در خصوص کنیزان که آیا پوشش الزامی بوده که شما چند بار در لا به لای صحبت ها اشاره داشتید که استثنایی برای آن قائل نشده اسلام

استاد جباری:

بله این دو سه نکته را خوب است عرض بکنم، که اولاً راجع به زنان اهل کتاب، چه کسی گفته که حجاب نداشته اند؟ امروزه هم دارند، اصلاً سراغ روایت نرویم سراغ تاریخ برویم، بیلدرانت در تاریخ تمدنش در دوره زنان یهودی می گوید که اینها یک قوانینی قبل از اسلام یک قوانینی داشتند که اگر زنی بدون اینکه سرش پوشش داشته باشد می رفت با مردی سخن می گفت همسرش می توانست او را طلاق بدهد بدون اینکه حقوقش را پرداخت بکند، و خب زنان یهودی که خیلی اینها ملتزم به یهودیت هستند امروزه می بینیم در فضای خود آمریکا در اسرائیل و امثال اینها، حجابی مثل حجاب زنان چادری ما دارند، زنان نصرانی و مسیحی چه کسی گفت که حجاب نداشته اند، اینها همین راهبه هایی که الآن در کلیسا هستند مگر حجاب ندارند، این حجاب شان از کجا آمده، اگر مسیحیت اقتضای حجاب نداشت که پس اینها باید مکشفه می بودند، تصاویر حضرت مریم در کلیساهای قدیم چرا محجبه بوده با حجاب بوده، و از جهت تاریخی هم همینطور، از جهت تاریخی وقتی که زنهای یهودی بنی نضیر از مدینه سال چهارم داشتند اخراج می شدند، آنجا دارد که به صورت موقت برخی از زینت های شان را آشکار کردند و دف می زدند روی شتر ها که نشسته بودند داشتند می رفتند برای اینکه به مسلمان ها بگویند ما طوری مان نیست زینت های شان را آشکار کرده بودند و صورت های شان را بعضی نشان می دادند، برای اینکه بگویند ما غمناک نیستیم در شادی هستیم، دف می زدند و اینها، خود این نشان می دهد که پس اینها در حالات عادی حجاب داشتند و همینطور دیگر گزارش هایی که در این ارتباط وجود دارد، این یک نکته که اینطور نبوده که در اهل کتاب اینها مکشوف باشند و زنان شان حجاب نداشته باشند، راجع به کنیز ها هم باز همینطور، همانطور که عرض کردم آیات حجاب هیچ کدام کنیز را استثنا نکرده، کسی که خیلی اصرار داشت زنهایی که کنیز هستند با زنهای آزاد ظاهر شان متفاوت باشد جناب خلیفه دوم است، عمر اصرار عجیبی روی این مسئله داشت حتی در گزارش ها هست در زمان خلافتش کنیزانی که احیاناً سر شان را می پوشاندند می زد و اصرار می کرد که باید سرهای شان باز باشد، چرا؟ برای اینکه بین شما و زنهای آزاد باید تفاوت وجود داشته باشد، و من گمان می کنم آن نوع تفسیری که راجع به «ذَٰلِكَ أَدْنَىٰ أَنْ يُعْرَفْنَ فَلَا يُؤْذَيْنَ» در آیه 59 سوره احزاب آمده، تحت تأثیر این فضایی است که آقای عمر ایجاد کرد، چرا؟ حالا این کار را کرد، خب بر اساس همان روح نژاد پرستی که بر او حاکم بود برای اینکه یک وقت این زنهایی که غیر عرب هستند و به عنوان کنیز آورده شده اند در داخل جامعه عربی، اینها همسان نشوند با زنهای عرب آزاد، و لذا قوانی خاصی داشت راجع به هم مردان هم عبد ها

مجری:

بألأخره بدعت هایی که گذاشته شما هم اشاره داشتید به آن خطبه که فرمودید اسمش را بهتر است بگذریم خطبه بدعت ها، دقیقاً خب در کنار بدعت ها می شود همین را هم جزو آن بدانیم

استاد جباری:

بله مثلاً حتی زنان عرب به ازدواج مردان غیر عرب در نیایند و بالعکس، لذا بر همین اساس تلاش می کرد که یک تمایزی بدهد، در مدینه اجازه سکنی عبد ها را نمی داد، بردگان و امثال اینها که عرب بودند اجازه نمی داد در یک چنین فضایی یک چنین اموری شکل گرفته که خیال می کنند که کنیزان حجاب نداشتند و آن وقت شواهد تاریخی خوبی هم وجود دارد که اهل بیت (ع) و کنیزانی که در خانه ها اهل بیت (ع) بودند اینها هم حجاب نداشتند و بر این اساس بوده، ابداً ما گزارشی نداریم از جهت تاریخی که ثابت بکند این مسئله را بلکه عکسش را گزارش داریم حتی درباره برخی از وابستگان به عمر مثلاً در روایت هست که عبدالله بن عمر مقنعه های گران قیمت برای کنیزانش می خرید حتی پسر عمر هم نسبت به این اصرار که پدرش داشت وقعی نمی نهاده، عمل نمی کرد، درباره عبدالله بن عمر نقل شده و اینکه عرض کردم برخی از کنیزانی که در خانه های اهل بیت بودند، مثلاً ام احمد حالا بحث شاه چراغ (ع) مطرح هست و این تعرض را به حریم و حرم آن حضرت مادر گرامی احمد بن موسی ام احمد همسر امام کاظم (ع) کنیز بود، و بعد از شهادت امام کاظم (ع) که وصیت کرده بود امام کاظم که امام رضا (ع) وصی حضرت باشد، بعضی از برادران ناتنی امام رضا (ع) اعتراض کردند به اینکه وصی امام رضا باشد، اعتراض را بردند پیش قاضی، و قاضی امام رضا را طلب کرد آنها را طلب کرد و شهود وصیت نامه امام کاظم را هم طلب کرد، یکی از شهود همین ام احمد بود مادر احمد بن موسی، و در روایت دارد فکر کنم در کافی است این روایت که او حاضر شد متأسفانه این برادران نا خلف اینها گفتند که باید چهره اش را باز کند ببینیم که این همان ام احمد هست و ناچار شد چند لحظه این نقاب را از چهره شان بردارد تا قاضی بفهمد که ام احمد که شهادت می خواهد بدهد، شهادت واقعی باشد.

مجری:

برای همین حتی تأسف می خورند

استاد جباری:

بعد با ناراحتی آمد به امام رضا (ع) مسئله را مطرح کرد و اینکه امام کاظم پیشگویی کرده بود، فرموده بود یک وقت تو را مجبور خواهند کرد که نزد قاضی بروی و چهره ات را باز بکنی، این نشان می دهد که زنان کنیز در خانه اهل بیت نه فقط حجاب داشتند بلکه حتی نقاب هم داشتند، و لذا این بحث حجاب کنیز بحث مفصلی است یعنی باید با شواهد فقهی گزارش های تاریخی روایات با قرآن، لذا عرض می کنم که آیات قرآن صریح است و عام است چیزی که به لحاظ تاریخی و روایی بتواند تخصیص بزند بگوید کنیز غیر از آن است این قابل اثبات نیست، و نیایند افراد مریض القلبی، بگویند بله در صدر اسلام زنانی کنیزی بودند و اینها بی حجاب می گشتند پیغمبر کاری با آنها نداشت امیرالمؤمنین کاری نداشت، باید اول بیایند اثبات بکنند این مسئله را.

مجری:

خیلی متشکرم استاد وقت به پایان رسید و مباحث باز باقی ماند در این هفته ای که پیش رو داریم ولادت امام حسن عسکری (ع) هست که پیشاپیش تبریک عرض می کنم خدمت شما و همچنین در مورد حضرت عبدالعظیم حسنی هم مناسبتی داریم در چهارم ربیع الثانی که بالاخره در این خصوص سؤال داشتیم و حالا إن شاءالله در فرصت های آینده مطرح خواهیم کرد.

خیلی متشکریم جناب آقای دکتر جباری استادت حوزه و دانشگاه متخصص در مسائل تاریخی بخاطر وقتی که در اختیار ما گذاشتید و تشریف آوردید به این برنامه، از خداوند متعال توفیق روزافزون برای شما عزیز محترم و همچنین خدمت عزیزان بیننده آرزوی توفیق روزافزون داریم، آخر برنامه تعجیل فرج آقا امام زمان را از خداوند متعال خواستار هستیم، تا دیدار دیگر همه شما را به خدای منان می سپاریم.

الهم عجل لولیک الفرج.

منتخب شبکه

موارد بیشتر