عنوان برنامه: عصر ایمان (خمس)

تاريخ: 16/ 05/ 1400

              استاد: حجت الاسلام والمسلمین عباسی

 

          مجری: آقای قضوانی

مجری:

بسم الله الرحمن الرحیم وبه نستعین اللهم صلی علی محمد وآل محمد وعجل فرجهم.

عزیزان بیننده خواهران و برادران گرامی سلام وقت شما بخیر، از شبکه جهانی حضرت ولی‌عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) با برنامه عصر ایمان خدمت شما هستیم؛ امیدوارم که روزهای پر مناسبت و میمونی که داشتیم برای همه شما به خوبی و خوشی گذشته باشد و ان شاء الله در چند روزی که از ماه ذی الحجه مانده است از فیوضات این ماه همه بهره‌ مند بشویم تا ان شاء الله محرم به عزاداری‌ های‌ مان بپزدازیم و شعائر اسلامی را احیاء کنیم.

در خدمت کارشناس محترم جناب آقای «عباسی»‌ هستیم قبل از این‌ که با آقای «عباسی» عرض سلامی داشته باشیم خبردار شدیم که پدر استاد عزیزمان جناب آقای «شریفی» مرحوم شدند همین اول برنامه عرض تسلیتی خدمت ایشان و خانواده ایشان داشته باشیم و همه دوستانداران و کسانی که از مطالب ایشان استفاده می ‌کنند، به همین علت هم شب گذشته نتوانستند در برنامه ‌شان حضور پیدا کنند. برای شادی روح پدر ایشان هم دعا می‌کنیم و یک فاتحه ‌ی را قرائت می ‌کنیم. خدمت آقای «عباسی» عرض سلام داریم خیلی خوش آمدید

استاد عباسی:

سلام علیکم ورحمة الله بنده هم عرض سلام و ادب و احترام خدمت بینندگان عزیز و گرامی برنامه عصر ایمان و بینندگان عزیز شبکه جهانی حضرت ولی‌عصر (ارواحنا له الفداه) دارم امیدوارم که اعیاد گذشته مورد استفاده و مورد برکت و رحمت در زندگی همه عزیزان ‌مان قرار گرفته باشد، و پیشاپیش ایام حزن و اندوه عزاداری حضرت سید الشهداء (علیه السلام) را تسلیت عرض می‌ کنم امیدوارم که همه ما ان شاء الله با یک آمادگی معنوی وارد ماه محرم بشویم ان شاء الله رأس همه دعای‌ های ما در عزاداری‌ ها در ماه محرم ظهور موفور السرور حضرت ولی‌عصر (ارواحنا له الفداه) باشد.

همان طور که در گذشته اشاراتی داشتیم عرض می‌ کنم درخواست من از همه عزیزان هر جای این عالم که هستند این است که عزاداری سید الشهداء (علیه السلام) را پر شور برگزار بکنند، حالا با حفظ همه دستور العمل ‌ها و مراقبت‌ ها اما بدانیم که در این وانفسای آخر الزمان در این وانفسای دنیای که پیچیده و محفوف به همه مصیبت‌ ها و بلا ها است و بیماری و همه این اتفاقاتی که در دنیا شاهد هستیم راهی جز طریق اهل‌بیت (علیهم السلام) برای نجات نداریم.

اگر واقعاً با خلوص نیت با حالت توبه که در روایات بیان شد که ماه محرم، ماه تزکیه است گریه بر سید الشهداء‌ (علیه السلام):

«فَإِنَّ الْبُكَاءَ عَلَيْهِ يَحُطُّ الذُّنُوبَ الْعِظَام‏»

تفصيل وسائل الشيعة إلى تحصيل مسائل الشريعة؛ شيخ حر عاملى، محمد بن حسن، ناشر: مؤسسة آل البيت عليهم السلام،  محقق/ مصحح: مؤسسة آل البيت عليهم السلام، ج14، ص504، بَابُ اسْتِحْبَابِ الْبُكَاءِ لِقَتْلِ الْحُسَيْنِ وَ مَا أَصَابَ أَهْلَ الْبَيْتِ ع وَ خُصُوصاً يَوْمَ عَاشُورَاءَ وَ اتِّخَاذِهِ يَوْمَ مُصِيبَةٍ وَ تَحْرِيمِ التَّبَرُّك‏، ح8

یعنی آن گناهان مهم را موجب مغفرت و رحمت می ‌شود اگر انسان همراه با توجه و توبه و همراه خلوص قلب در عزاداری ‌ها شرکت بکند ان شاء الله خدا به عظمت سید الشهداء (علیه السلام) که سفینة النجاة برای این امت و برای همه عالم هست ان شاء الله این بیماری را هم از مردم عالم دور می ‌کند؛ ولی واقعاً این را بدانیم که از اول هم قرار نبوده است که همه محرم‌ها عزداری به راحتی و با شرائط خیلی خوب و زیر کولر و با امکانات خیلی عالی اتفاق بیافتد.

در طول این 1400 سال همواره سختی‌ ها و مشقت‌ ها و گرفتاری ‌ها بر سر راه مجلس عزای ابی عبدالله الحسین بوده، لذا اگر سخت می‌ شود اجر آن هم بالاتر می ‌رود همان ‌طور که در روایات زیارت سید الشهداء (علیه السلام) داریم فضیلت پیاده روی نسبت به سواره رفتن بیشتر است، شاید بگویید امکانات است استفاده کنیم بله اگر پیاده رفتید یا ناچار پیاده بروید یا خودتان پیاده رفتید چقدر نسبت به اجر و ثواب تأثیرگذار است لذا این سختی ‌ها، اعتقاد قلبی ما این است می‌‌گوییم اگر نازی هم در مجلس عزای امام حسین اتفاق افتاد یعنی شرائط سخت شد این ناز را ما به جان می‌ خریم.

اگر به ما بگویند که از فضای سرپوشیده با کولر بیا بیرون در فضای گرم می‌ رویم عزاداری می‌ کنیم اگر به ما بگویند در شهر عزاداری نکن در بیابان می ‌رویم عزاداری می‌ کنیم؛ چون معتقد هستیم که یکی از ضروریات مذهب است و اگر ما قرار است که عزاداری برای سید الشهداء نکنیم واقعاً زندگی ما چه لطف و ویژگی دارد؟

این را عرض بکنیم با همه مراقبت ‌ها همه جا داریم همه کارهای زندگی ‌مان را انجام می‌ دهیم و خیلی ‌ها با مراقبت‌ های خیلی سنگین باز هم مبتلا شدند و اگر قرار است باز ابتلائی هم اتفاق بیافتد این هم یکی از جاهای دیگر چرا همه کار های زندگی‌ مان را انجام می ‌دهیم به عزاداری سید الشهداء برسد خدای نکرده طور دیگری عمل بکنیم؟

این را واقعاً عرض می‌ کنم که این یک ابتلاء و یک آزمایش برای مؤمنین و برای شیعیان امیر المؤمنین است که دست بر نمی داریم، حالا سال گذشته هم همین ثابت شد که چه مجلس ‌های عزائی بعضی افراد برای این‌‌ که بتوانند از فضای داخل هیئات استفاده بکنند چون محدود اجازه ورود می ‌دادند دو سه ساعت زودتر کسب و کارشان را حتی رها می ‌کردند از مستحبات ماه محرم و از چیزهای توصیه شده این است که زندگی آدم با عزای سید الشهداء تغییر کند؛ یعنی برنامه زندگی ‌مان را با این تغییر بدهیم.

مقداری ولو از کارهای روزمره‌مان کم بکنیم و به عزای سید الشهداء بپردازیم، حالا قصه سیاه پوشی در ماه محرم است حضور در جلسات با خضوع و اخلاص است و تلاش کردن از هر کار و هر خدمتی که از دست آدم در مجلس عزای سید الشهداء بر می ‌آید از کفش جفت کردن دم در و انتظامات و راهنمای و همه این‌ ها گرفته تا کمک در آشپزی و کمک در برنامه ‌ها هر کس هر طوری که می ‌تواند انجام دهد، ان شاء الله این مستقیماً مورد دعای خیر زهرای مرضیه (سلام الله علیها) است. هر کس برای فرزندی سید الشهداء (علیه السلام) عزاداری برقرار کند.

من در ابتدای برنامه تسلیت عرض می ‌کنم خدمت جناب آقای «علی شریفی» استاد بحث «مهدویت» و بحث «احمد الحسن» طولانی مدتی است که دوست و رفیق و همکار با ایشان هستیم خدا ان شاء الله پدر ایشان را غریق رحمت واصله خودش قرار بدهد و ان شاء الله الساعه مهمان وجود نازنین امیر المؤمنین علی ابن ابی‌طالب (علیه الصلاة والسلام) باشد و خدا به ایشان و خانواده‌شان صبر و اجر در این مصیبت عنایت بکند.

مجری:

خیلی متشکریم از نکاتی که فرمودید همان ‌طور که مستحضر هستید برنامه در نقد و بررسی نو اندیشان یا درواقع نو اخباری‌گری، کسانی که مرتب ادعای می‌ کنند و می‌ خواهند مذهب شیعه را تضعیف کنند که به فضل الهی به این نتیجه و به این هدف نخواهند رسید در این برنامه هم جناب آقای «عباسی» لطف می ‌کنند مباحث خیلی خوبی را خدمت شما بینندگان عزیز ارائه می ‌دهند و از محضر ایشان استفاده می ‌کنیم.

جناب آقای «عباسی» ما در این برنامه‌ ها در خصوص خمس و تحلیل خمس اشاره کردیم که نو اندیشان یا نو اخباری‌ گری ‌ها ادعا می‌ کنند که خمس تحلیل شده و لازم نیست کسی خمس بدهد در حالی که یکی از واجبات دین اسلام است و همان ‌طور که فرمودید در کنار نماز و روزه و زکات و جهاد خمس هم یکی از همین واجبات دینی است.

مباحث زیادی را داشتیم چه در این‌ که بر اهل‌ سنت هم واجب است که در منابع اهل ‌سنت بود از قرآن و روایات فرمودید. رسیدیم به این‌ جا اگر تحلیل خمس بشود یک سری مشکلاتی است و نقدهای وجود دارد که در جلسه قبل شما در مورد بحث وکالت و این ‌که ائمه (علیهم السلام) سازمانی را به نام سازمان وکالت تشکیل دادند و با این فکر و اندیشه و گفتگو ها متناقض بود یکی از آن‌ ها این بحث ‌ها بود بحث ‌های دیگر را امشب در خدمت شما هستیم.

استاد عباسی:

بسم الله الرحمن الرحیم وبه نستعین إنه خیر ناصرٍ ومعین ثم الصلاة والسلام علی سیدنا و نبینا ابا القاسم مصطفی محمد وعلی اهلبیته الطیبین الطاهرین واللعن الدائم علی اعدائهم اجمعین الی قیام یوم الدین.

بحثی را در رابطه با نظریه تحلیل یا بخشش خمس بر شیعیان که روایاتی را به آن استناد می‌ کنند داشتیم اشکالات اساسی این نظریه را جلسه گذشته آغاز کردیم، یکی از اشکالات بسیار مهم همان‌طور که شما اشاره فرمودید مسئله سازمان وکالت بود که گفتیم ناسازگای دارد طراحی وسیع برای سازمان وکالت که از دوران امام باقر (علیه السلام) آغاز شد تا عصر غیبت صغری حضرت ولی‌عصر (ارواحنا له الفداه) ادامه پیدا کرد با این دیدگاه تنافی دارد.

یعنی مردم را اهل‌بیت (علیهم السلام) عادت دادند به این‌ که مسائل دینی بویژه مسائل مالی مثل جریان خمس را از طریق وکلای حضرت در شهرهای مختلف انجام بدهند آن وکلاء هم وکلای خردتر و کوچک ‌تری در شهرها و روستاهای کوچک تر داشتند که این کار انجام می‌ شد و مردم را به این شکل برای دوران‌ های بعدی تربیت و آماده کردند.

اگر ما بخواهیم ملاحظه بکنیم دویست و اندی سال تا دوران اهل‌‌بیت (علیهم السلام) بوده تا دوران غیبت صغری حضرت ولی‌ عصر (ارواحنا له الفداه) 329 سال از دوران تاریخ اسلام سپری شده از 329 هجری قمری به این طرف یعنی تا الان که هزار و چهارصد و اندی هستیم این همه قرن، برنامه ‌ی اهل‌بیت (علیهم السلام) برای این مسائل، مسائل تبلیغ دینی، مسائل مالی، جریان خمس و ... داشتند یا خیر؟

یا در دوران اهل‌بیت این خمس تحلیل شده باشد که خیلی از روایات مربوط به دوران  هست که مفصل تر عرض خواهیم کرد و یا در دوران غیبت صغری حضرت ولی‌عصر، حضرت بخواهند خمس را تحلیل بکنند دیگر نیازی به این همه برنامه ریزی و تربیت افراد و تربیت مردم بر اساس سازمان وکالت نبود این اولین نقد ما به مسئله نظریه تحلیل خمس بود.

دومین نقد در برخی از روایات آمده اشاره در روایات قبلی شد پاسخ اجمالی هم داده شد در برخی از روایات وقتی که افراد محضر معصومین (علیهم السلام) برای بخشش خمس رسیدند، حضرات معصومین با یک حالت بسیار تندی به این ‌ها پاسخ دادند خیلی شدید این ‌ها را از این قصه منع کردند، اگر قرار است که آن ایام 50- سال بعد 100- سال بعد 200 سال بعد خمس کلاً حلال بشود این عباراتی که معصومین (علیهم السلام) برای افراد به کار بردند با این تندی دیگر واقعا جای پیدا نمی‌ کند.

 حتی وجود نازنین امام رضا (علیه السلام) و امام جواد (علیه السلام) به یک نفر که می‌ گوید 500 – دینار 1000- دینار یا 10000 دینار خمس را به من ببخشید این ‌قدر تند جواب بدهند، بعد یک خرده بعدش کلاً حلال بشود بگویند الان دیگر حلال شد.

اگر قرار است کلی حلال بشود و کلی بخشیده بشود یک مرتبه به یک نفر این ‌قدر تند حضرت جواب بدهد، می ‌شود این‌طور باشد بگوید ما به شما بخشیدیم گرچه الان واجب است و آینده هم یک روزی می ‌آید شاید بخشیده بشود یا طوری بگویند که بشود از این عبارات حدس زد یا احتمال داد که یک روزی قضیه تحلیل می ‌شود؛ ولی عبارات را ببینید بینندگان عزیز حتماً با من همراه می‌ شوند که به این عبارات یک سر سوزن نمی‌ خورد که یک روزی قرار باشد کلاً این حکم از دایره احکام حذف بشود برای هزار سال، دو هزار سال تا روزی که حضرت بیایند، دارد حذف می‌ شود حکم قرآن و آن آیه را کنار بگذاریم و روایات را کنار بگذاریم اصلا به این‌ها نمی‌خورد.

مجری:

شما به یک نکته‌ ی اشاره داشتید روایتی از حضرت امام صادق (علیه السلام) برای اثبات تحلیل خمس آورده، و گفته خمس حلال است قول امام جواد یا امام رضا (علیهم السلام) که متأخر از امام صادق و امام باقر (علیهم السلام) هستند اگر واقعاً‌ حلال بود این برخورد هم که شما فرمودید چه معنی دارد؟

استاد عباسی:

روایتی را در این باب عرض بکنم که قبلاً هم در برنامه اشاره کردم منتها در ابواب خودش وقتی اشاره می ‌کنیم درواقع مقصود ویژه است

«سَهْلٌ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْمُثَنَّى قَالَ حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ زَيْدٍ الطَّبَرِيُّ قَالَ: كَتَبَ رَجُلٌ مِنْ تُجَّارِ فَارِسَ مِنْ بَعْضِ مَوَالِي أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا (علیه السلام) يَسْأَلُهُ الْإِذْنَ فِي الْخُمُسِ»

باز خود این «اذن» هم یعنی این‌ که واجب بوده باید می ‌داده، حالا این آقا می ‌خواهد اجازه بگیرد که من خمس ندهم یا کمتر بدهم یا خرج بکنم اجازه بدهید جواب حضرت جواب خیلی مهمی است حضرت فرمودند:

فَكَتَبَ إِلَيْهِ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ إِنَّ اللَّهَ وَاسِعٌ كَرِيمٌ ضَمِنَ عَلَى الْعَمَلِ الثَّوَابَ- وَ عَلَى الضِّيقِ الْهَمَّ-»

خدا وسعت دهنده و کریم است در مورد عمل و کار ضامن در تنگی ضامن غم و اندوه است.

 هیچ مالی:

«لَا يَحِلُّ مَالٌ إِلَّا مِنْ وَجْهٍ أَحَلَّهُ اللَّهُ»

هیچ مالی حلال نیست جز از راهی که خدا آن را حلال کرده است.

«وَ إِنَّ الْخُمُسَ عَوْنُنَا عَلَى دِينِنَا وَ عَلَى عِيَالاتِنَا وَ عَلَى مَوَالِينَا»

خمس را که خدای متعال واجب کرده کمک کار ما در دین ما هست و «عِيَالات» ما، خانواده و اطرافیان و ... ما که کار را باید با آن‌ ها پیش ببریم و پیروان ما.

«وَ مَا نَبْذُلُهُ وَ نَشْتَرِي مِنْ أَعْرَاضِنَا مِمَّنْ نَخَافُ سَطْوَتَهُ فَلَا تَزْوُوهُ عَنَّا»

حضرت در ادامه‌اش فرمودند برای پیروان، آن‌چه می ‌بخشیم و آبروی که می‌ خریم از کسانی که از قهر و زور آن ‌ها ترس و واهمه دارید.

 به طور مثال یعنی یک پولی اهل ‌بیت خرج می‌ کنند برای حفظ آبروی خودشان یا یک مؤمنی و آن خرج هم به کسی هست که مستحقش نیست، مثال یک عالمی در یک خیابان در حال حرکت است یک نفری دنبالش راه افتاد می‌ گوید من فقیر هستم به من 50 هزار تومان پول بده ایشان هم می‌ داند که این آقا خانه، زندگی همه چیز دارد اصلاً مستحق نیست.

خب مستحق نیست به چه عنوانی باید پرداخت بکند یا می‌ داند معتاد است و می‌ خواهد خرج مواد مخدر بکند این مستحق نیست به او پرداخت بشود؛ ولی یک قصه‌ ی که وجود دارد این شخص جوری دنبال این آقا راه افتاده هر ده متری هم دو تا فحش به این عالم می ‌دهد آبرو و حیثت این عالم را در خیابان جلوی مردم دارد می ‌برد، یک مبلغی می ‌دهد که از شر این خلاص بشود تا آبرویش در جامعه نرود چون مردم نمی ‌دانند موضوع چه است؟

شاید مردم فکر کنند ایشان واقعاً طلبکار است یا یک اتفاقی بین ‌شان افتاده است از این موارد پول‌ ها این است که امام می ‌تواند خرج بکند.

 بعد حضرت فرمودند پس آن را از ما دریغ ندارید و بعد دارد:

«وَ لَا تَحْرِمُوا أَنْفُسَكُمْ دُعَاءَنَا»

خودتان را از دعای ما محروم نکنید.

 یعنی کسی که خمس نمی‌ دهد از دعای امام معصوم محروم است، آیا از این کلمه می ‌شود این را برداشت کرد که یک روزی قرار است بعد از مدت هزار سال، دو هزار سال حلال بشود کلاً برداشته بشود؟

وقتی حضرت می‌ گویند اگر از ما دریغ بکنید از دعای ما محروم می‌ شوید، از این کلمه همچنین برداشتی کرد، می ‌شود گفت بوی این را می ‌دهد که قرار است یک روزی حلال بشود و یک روزی برداشته بشود مطلقا این‌گونه نیست. بعد ادامه دارد

«وَ لَا تَحْرِمُوا أَنْفُسَكُمْ دُعَاءَنَا مَا قَدَرْتُمْ عَلَيْهِ فَإِنَّ إِخْرَاجَهُ مِفْتَاحُ رِزْقِكُمْ»

خارج کردن این پول از اموال ‌تان کلید رزق شما است.

این را خیلی ‌ها توجه ندارند امام رضا (علیه السلام) می‌ فرمایند اگر می‌ خواهید رزق‌ تان درست و حسابی آن‌ چه که مورد نیازتان است برطرف بشود فکر نکنید این یک میلیون، پانصد هزار تومان، ده میلیون را ندهید وضع ‌تان خوب می ‌شود نه وضع‌ تان خراب می ‌شود مفتاح رزق شما این است.

مجری:

حتی شاید در اقتصاد خانواده هم کمک بکند، خیلی تأثیر دارد.

استاد عباسی:

بله، برکت در این مال می ‌آید به اقتصاد خانواده کمک می‌ کنند. جناب اقای «قضوانی» ببینید خیلی وقت ‌ها یک خرج ‌های در زندگی ‌های ما است قدیمی ‌ها می ‌گفتند ما خرج داریم و برج، و آنی که زندگی ما را سخت می ‌کند خیلی اوقات خرج زندگی نیست برج زندگی است.

 برج زندگی یعنی خیلی از پول ‌های که یک جورهای در محاسبات زندگی نیست الکی خرج می ‌شود، به طور مثال بچه حالت سرما خوردگی و سرفه پیدا می ‌کند بچه هیچ مشکلی ندارد؛ ولی پدر و مادر نگران هستند دکتر می‌ برند و داروهای می ‌گیرند می ‌بیند در یک شب الکی 500 هزار تومان پول دارو و دکتر داده در حالی که این بچه گرمی خورده بود تا صبح هم خوب می‌ شد. این آن برج زندگی است که زندگی را سخت می‌ کند.

خیلی موقع ‌ها خرج زندگی آن‌قدر بالا نیست که حاشیه‌ های زندگی خرج دارد، دو سه تا ماشین در خیابان می‌ روند تصادف کوچک می ‌شود دو ساعت وقت آدم گرفته می ‌شود، باید از جیبش یا بیمه ‌اش یک خسارتی پرداخت بکند هیچی هم نبود می‌ شد با فاصله 5 سانت این تصادف اتفاق افتاد، می ‌شد من و یا آن راننده ترمز کنیم با هم تصادف نکنیم خیلی موقع ‌ها این‌طوری است.

مجری:

چون بحث وسعت رزق رسید در قرآن کریم دستور به خمس داده شده در همان قرآن خداوند متعال می ‌فرماید که:

(الشَّيطَانُ يعِدُكُمُ الْفَقْرَ وَيأْمُرُكُمْ بِالْفَحْشَاءِ)

شيطان، شما را (به هنگام انفاق،) وعده فقر و تهيدستي می ‌دهد؛ و به فحشا (و زشتيها) امر می ‌کند

سوره بقره (2): آیه 268

یعنی فقر همان نتیجه اوامر شیطان است همین که به یک واجبی عمل نکنیم به حرف شیطان گوش دادن است و فقر هم در پی آن می ‌آید که قطعاً یکی از دستورات قرآن کریم بحث ادای واجب خمس است و خود این قطعاً در گشایش رزق و روزی تأثیر دارد ان شاء الله که همه بیننده‌ ها به این مسئله پایبند باشند.

استاد عباسی:

یکی از علت‌هایش هم در مفتاح رزق بودن همین نکته است که شما پولی را در اختیار خودت گرفتی، پرداخت نمی ‌کنی که این حق دیگران است یا سید فقیر است یا مصارف دیگر خمس، حق دیگران است و این حق در اموال شما است و او چه بسا نیاز دارد و به نوعی ناراحت و دلخور است از این‌ که آن چیزی که حقش است به او نمی ‌رسد و حتی ممکن است نفرین بکند. به طور مثال اگر حق من در اختیار دیگران است من راضی نیستم این ‌ها آثار منفی در زندگی ما می ‌گذارد و نمی ‌تواند مشکل زندگی را حل بکند بعد حضرت در ادامه فرمودند:

«وَ تَمْحِيصُ ذُنُوبِكُمْ»

پرداخت خمس موجب بخشش و پاک شدن گناهان شما است.

«وَ مَا تَمْهَدُونَ لِأَنْفُسِكُمْ لِيَوْمِ فَاقَتِكُمْ»

و این ذخیره‌ی برای روز سختی و بیچارگی شما روز قیامت است.

«یوم الفاقه» یکی از نام‌ های روز قیامت است که روز سختی، تنگدستی، بیچارگی است که آن روز همه دنبال یک مستمسک و چیزی هستند که بتواند گرفتاری ‌شان را حل بکند و نجات ‌شان بدهد می ‌فرماید این مال آن روز است

«وَ الْمُسْلِمُ مَنْ يَفِي لِلَّهِ بِمَا عَهِدَ إِلَيْهِ»

می ‌گوید مسلم آن کسی است که وفای به عهد داشته باشد، با خدا عهد بسته خدایا به من رزق بده من حقوق تو را بر می ‌گردانم.

مجری:

جالب است از این روایت می ‌شود یک دلیل قرآنی هم برایش آورد هر فقره از این‌ روایت.

استاد عباسی:

بله در رابطه با معصومین داریم «کتاب الله وعترتی» کنار هم هستند

مجری:

کاملاً مشخص است که چقدر این روایت صحیح است خود متن بر صحت این روایت شهادت می ‌دهد

استاد عباسی:

در پایان هم حضرت یک نکته‌ ی فرمودند که تأکید بر این است که از داخل این عبارات حلال شدن خمس در نمی‌ آید و این‌ که حضرت در پایان فرمودند:

«وَ لَيْسَ الْمُسْلِمُ مَنْ أَجَابَ بِاللِّسَانِ وَ خَالَفَ بِالْقَلْبِ وَ السَّلَامُ.»

الكافي (ط - الإسلامية)؛ نویسنده: كلينى، محمد بن يعقوب بن اسحاق، محقق/ مصحح: غفارى على اكبر و آخوندى، محمد، ناشر: دار الكتب الاسلامیة، ج1، ص548، ح25

مسلمان این‌ گونه نیست در زبان بگوید ما ارادتمند اهل‌بیت هستیم ما دوستدار اهل‌بیت و شیعه امیر المؤمنین هستیم اما موقعی که پای عمل می ‌آید می‌ گویند امیر المؤمنین گفته این کار را انجام بده حالا سندش چطوری است؟ نمی‌ دانم فلان، این‌قدر دنبال بهانه می‌ گردد که این را انجام ندهد، حضرت می‌ فرماید که مسلمانی این مدلی واقعا اتفاق نمی ‌افتد. این روایت در «کافی شریف» جلد 1 صفحه 548 است. یعنی همان ابتدای کتاب «کافی» است.

در کتاب «ذخیرة العقبی» بعد از نقل این روایت، آیت الله «صافی گلپایگانی» فکر می‌ کنم مرحوم «علی صافی – ذخیرة العقبی في شرح عروة الوثقی» می ‌فرماید:

«اقول وهذه الروایة»

من این‌ طور می ‌گویم که این روایت

«نص في عدم التحلیل»

نص در عدم حلال بودن خمس است.

«ویظهر منها عدم امکان تحلیل الخمس للحاجة إلي لتوقف حفظ الدین وعیالات وموالیهم»

خیلی نکته مهمی است، همان که عرض کردم باید بشود یک طوری کلام معصوم را متوجه بشویم که یک موقعی امکان این وجود دارد که خمس کلا حلال بشود، چرا نمی‌ شود؟ ایشان هم دارند به همین استدلال می ‌کنند می‌ گوید چون حضرت فرمودند خمس بدهید؛ چون خمس برای امور دین باید خرج شود توقف دارد نشر دین، توقف دارد گذران امور دین بر پرداخت خمس.

حضرت فرمودند که برای ما و برای شیعیان ما و برای مخارج دین، اگر قرار باشد این را کلا ببخشند مخارج دین از کجا باید تأمین بشود. اصلا خود این هم یک سوال مهمی است که آقایان بیایند بگویند واقعا فکر می ‌کنند مخارج دین باید از کجا تأمین بشود؟

شاید بگویند مردم همین‌طوری می‌ دهند. می ‌گوییم اگر قرار باشد همین‌ طوری بدهند ممکن است آدم ‌ها دوست نداشه باشند همین ‌طوری بدهند. ممکن است آدم ‌ها همین ‌طوری سلیقه ی خرج کنند، دین که فقط با دیگ نذری با شله زرد و با حلیم و... که امورش نمی‌گذرد.

بله این ‌ها بسیار خوب است ایام محرم می ‌شود هزاران، هزاران دیگ نذر می ‌کنند، بعد از ایام محرم دیگر مردم شهرها و مردم روستاها نیاز به تبلیغ دین ندارند، نیاز به چاپ کتاب ندارند؟ اگر قرار باشد ما این را احاله به مردم بدهیم بگوییم مردم بالاخره امر دین را دارند.

می ‌گوییم بالاخره یعنی چه؟ اگر قرار بود که همین‌طوری هرکس هرچقدر دوست دارد کمک کند که امر دین بگذرد اصلا خمس وضع نمی‌ شد، زمان اهل‌بیت هم می ‌گفتیم مگر اهل‌ بیت را دوست ندارید هرچه هر مقدار می ‌تواند کمک کند. از نفر هزار تومان تا مثلا صد میلیون کمک کنید.

مجری:

آن جای خودش هست.

استاد عباسی:

آن جای خودش است ولی رویش حساب نمی ‌شود کرد، یعنی حساب و کتابی ندارد.

مجری:

در علم اقتصاد اصلا این بحث‌ها حل شده است؛ یعنی یک دانشمند اقتصادی، یک شخص اقتصاد دان می‌ داند که وقتی می ‌شود روی یک چیز برنامه ریخت که مشخص باشد، مقدارش چه است روی آن برنامه ریخت، و بر اضافه‌ های آن می‌ شود برنامه ‌های همان در لحظه برنامه ریزی کرد. روی این حساب این اصلا خودش یک چیز دو تا دو تا چهار تا است. یعنی چیز عقلانی و حسابگرانه و بخواهیم از هر زاویه‌ ی به این نگاه کنیم به همین نتیجه‌ ی می‌ رسیم که اصلا نمی‌ شود خمس پرداخت نشود.

استاد اجازه بدهید یک میان برنامه ببینیم و بعد در ادامه خدمت شما باشم، بعد از میان برنامه بر می‌ گردیم. پل‌ های ارتباطی بر قرار است من خدمت شما عزیزان بیننده تذکر می‌ دهم که شما می ‌توانید از طریق تلفن و یا فضای مجازی صدا، تصویر یا متن خودتان را ارسال کنید، نظرات تان را بگویید سوال و چیزی اگر است خدمت استاد منتقل می‌ کنیم و ان شاء الله پاسخگوی سوالات شما خواهند بود. بعد از میان برنامه بر می ‌گردیم خدمت شما هستیم.

(میان برنامه)

مجری:

اللهم صلی علی محمد وآل محمد وعجل فرجهم، عزیزان بیننده خسته نباشید همچنان از شبکه جهانی «حضرت ولی عصر» در خدمت شما با برنامه «عصر ایمان» هستیم. و از محضر استاد گرانقدر جناب اقای عباسی بهرمند می‌ شویم.

 آقای استاد عباسی خسته نباشید استفاده کردیم خیلی روایت زیبا و خوبی بود واقعا جالب بود، حالا جدا از بحث اصلی خودمان مباحث خیلی، مباحث مفید و شیرین و قابل استفاده بود، در ادامه نقد بحث تحلیل خمس در خدمت شما هستیم که نو اندیشان و یا نو اخباری‌گری‌ ها دارند آن را رواج می‌دهند.

استاد عباسی:

برای این‌ که بحث را بینندگان عزیزمان گم نکنند من اشاره می‌کنم به این ‌که ما الان داریم دومین اشکال مهم بر نظریه‌ی تحلیل خمس را بیان می ‌کنیم، روایاتی که از اهل ‌بیت پاسخ‌ های تندی داده شده نسبت به کسانی که درخواست کردند که شما ببخشید از ما خمس را نگیرید، روح این روایات، بیان این روایات، عباراتی که به کار بردند با تحلیل طولانی مدت خمس برای مرتبه هزار سال، نزدیک به هزار سال سازگاری ندارد.

روایت بعدی که خدمت تان عرض می‌کنم کسانی هستند که خدمت امام رضا (علیه السلام) رسیدند، روایت در کتاب «کافی شریف» است. «محمد ابن زید» نقل کرده:

«قَدِمَ قَوْمٌ مِنْ خُرَاسَانَ عَلَى أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا (علیه السلام) فَسَأَلُوهُ أَنْ يَجْعَلَهُمْ فِي حِلٍّ مِنَ الْخُمُسِ»

حضرت فرمودند:

 «فَقَالَ مَا أَمْحَلَ هَذَا»

این چه نیرنگی است که شما دارید به کار می‌برید؟

شما عبارت را ببینید این چه فریبی است که شما دارید به کار می ‌برید؟ دنبال چه هستید؟ چرا حقه می ‌زنید و چرا در مواجهه با ما نیرنگ به کار می‌ برید؟ بعد فرمودند:

 «تَمْحَضُونَّا بِالْمَوَدَّةِ بِأَلْسِنَتِكُمْ»

هِیْ دائم با ما اظهار دوستی و اخلاص، چاکرم و مریدم و فدای اهل‌بیت بشوم می‌زنید.

 «وَ تَزْوُونَ عَنَّا حَقّاً جَعَلَهُ اللَّهُ لَنَا»

و از آن طرف می ‌آیید می ‌ایستید حق ما را می‌ خواهید ضایع کنید، حقی که خدا برای ما مشخص کرده می‌ خواهید ضایع کنید.

 «وَ جَعَلَنَا لَهُ وَ هُوَ الْخُمُسُ»

آن حقی که خدا برای ما مشخص کرده است، آن را مخصوص ما کرده می ‌خواهید از ما بگیرید آن خمس است.

بعد سه بار فرمودند:

«لَا نَجْعَلُ لَا نَجْعَلُ لَا نَجْعَلُ لِأَحَدٍ مِنْكُمْ فِي حِلٍّ»

برای احدی از شما خمس را حلال نمی‌کنم.

الكافي (ط - الإسلامية)؛ نویسنده: كلينى، محمد بن يعقوب بن اسحاق، محقق/ مصحح: غفارى على اكبر و آخوندى، محمد، ناشر: دار الكتب الاسلامیة، ج1، ص548، ح26

معنی این روایت یعنی چه؟ من متوجه نمی ‌شوم، یعنی چه؟ این ‌طور حضرت سه بار «لَا نَجْعَل» می ‌فرماید. من معاف نمی‌ دارم، نمی ‌بخشم، نمی ‌بخشم!

مجری:

در مورد چیزی که مثلا در گذشته حلال شده

استاد عباسی:

در مورد چیزی که یا قبلا حلال شده؛ چون خیلی از روایات را عرض کردیم مربوط به قبل است یا در آینده قرار است حلال بشود و این روایت به دست مردم می‌ رسد این ‌طور امام معصوم (علیه السلام) با جدیت، محکم جلوی این قضیه می ‌ایستند این چه معنا پیدا می ‌کند؟ این روایت در «کافی شریف» جلد 1 باز صفحه 548 است.

مرحوم «سبزواری» بعد از نقل این روایت در «کتاب الخمس» صفحه 390 می ‌فرماید:

«والحدیث واضح في دلالته فهم لم یحللو الخمس مطلقا»

اهل ‌بیت هرگز و هرگز مطلقا خمس را حلال نکردند.

ببینید این نحوه موضع‌ گیری ائمه (علیهم السلام) – بعض از روایات را عرض کردم- نسبت به کسانی که می ‌آمدند و درخواست تحلیل خمس داشتند. این روایت بگذاریم کنار آن روایتی که به یک نفر اجازه دادند. به یک نفر گفتند باشد بر تو بخشیدیم، یا روایاتی که آمده مربوط به یک زمان خاصی را به خاطر مشکلات و مسائلی که داشتند حلال کرده.

این نشان می ‌دهد مبنا و بنای اهل ‌بیت این نبوده که ببخشند و اجازه بدهند که همین‌ طوری افراد تصرف در این اموال داشته باشند با ادله‌ ی که آوردند با جدیتی که در مورد خمس داشتند.

یک افرادی گاهی ممکن است سوء استفاده کنند روایت را در جلسات گذشته شاید خاطر تان باشد که عرض کردیم که آمد به حضرت گفت، حضرت گفتند می‌ آید این ‌طوری از من سوال می‌ کند که آقا من ده هزار درهم از آن پولی که مال شما بوده خرج کردم، بعد که حضرت گفتند باشد بعد که رفت گفت پول را خرج کرده آمده یعنی واقعا فکر می ‌کند اگر بیاید به ما بگوید من خرج کردم من به او می‌گویم بی خود خرج کردی و یقه‌اش را می‌گیرم به زور ازش می‌گیرم، نه.

اما بداند روز قیامت باید جواب پس بدهد، بعضی‌ ها می ‌آمدند از اخلاق اهل‌ بیت (علیهم السلام) سوء استفاده می‌ خواستند بکنند، می‌ گفتند خیلی خب امام معصوم است ما از شهرمان بلند بشویم برویم مثلا تا آن‌جا بر گردیم هزار یا دو هزار دینار خرج ‌مان می ‌شود. بیست هزار دینار را مجوزش را می ‌گیریم پرداخت نمی ‌کنیم.

حضرت جلوی این برخورد آدم‌ها را گرفته، جلوی آینده‌ ی که قرار است آدم ها از رفتار و خصوصیات اهل‌بیت سوء استفاده کنند. یا از آن روایاتی که حضرات معصومین به یک نفر و به یک خاطری رفتار خاصی را کرده، الان از این می‌ گرفتند این جانش در خطر بود او آمده پرداخت کند؛ ولی به اصطلاح رد این را می ‌زدند که این پول را از «خراسان» برداشت «مدینه» رفت خدمت امام معصوم پرداخت کرد؛ پس این شیعه امیرالمؤمنین است، پس می ‌توانیم اموالش را مصادره کنیم و خیلی اتفاق ‌ها می ‌افتاد.

جلوی این ‌که از این روایت‌ بخواهد این‌طور سوء استفاده بشود را گرفته است. این هم نقد دوم ما و تمام. در خدمت شما هستیم.

مجری:

حالا یک چیز جالبی هم که در شیوه کار شما است همین‌ که می‌ آید بالاخره یک وقتی شخص شما و یا بنده بیاییم این حدیث را تحلیل کنیم و بگوییم از این حدیث همچنین نتیجه‌ ی برداشت کردیم، ممکن است کسی بیاید بگوید شما کی هستی که بخواهی از این برداشت کنی؟

شما می‌ آیی از بزرگان مذهب و از کسانی که سال ‌ها کار کردند، حالا یا از معاصرین هستند یا متأخرین حتی از متقدمین نظر او را هم برای ما بیان می ‌کنید، دیگر آن کسی که همچنین فکری هم بکند دیگر مجال برای همچنین تفکری ندارد.

یک نکته‌ ی مهمی هم قبلا اشاره کردید همان روایات را مثلا صاحب «کافی – مرحوم کلینی» آمده ذکر کرده و هیچ بابی به عنوان تحلیل خمس تشکیل نداده. حالا چطوری برداشت کردند در حالی که صاحب کتاب چنین نکرده است.

استاد عباسی:

 این همه علمای که در طول تاریخ آمده‌اند بحث و این روایت را بررسی کرده‌ اند نظریه دادند و جواب دادند، می ‌دانید یک اتفاق بدی که ما آن قسمت ‌های اول در بحث «اجتهاد و تقلید» خیلی تأکید کردیم یک اتفاق بدی که این‌جا می ‌افتد این است که این آقایان نو اخباری می‌ خواهند بیایند بگویند حرف خودشان را ثابت کنند، بعد در مقابلش می‌ بینند دویست تا سیصد تا، پانصد تا عالم شیعی طراز اول آمده‌اند آن حرف را زدند.

می ‌آیند همه آن‌ ها را متهم می‌ کنند، بعضی از قسمت حرف‌ هایشان پخش کردیم، که مثلا (العیاذ بالله) مرحوم «کاشف الغطاء» به خاطر دنیا فلان کار را کرده. مرحوم فلانی نمی ‌دانم جایگاه فلان کار را کرده است؛ یعنی باید همه کسانی که وجوب خمس را آمدند اثبات کردند، همه این ‌ها را متهم بکند که این‌ ها دنبال دنیا بودند، می‌ خواستند مردم پول‌ ها را بیاورند در اختیار این ‌ها قرار بدهند.

اصلا واقعا چیزی برای شیعه باقی می‌ ماند؛ یعنی یک مرتبه شما بیایید هفتاد، هشتاد درصد علمای طراز اول شیعه را متهم بکنید نتیجه خروجی کار این می‌ شود متهم بکنند به این‌ که این ‌ها دنبال دنیا بودند، دنبال اموال بودند دنبال پول بودند آمدند این را گفتند.

نمی‌آیند بگویند که بعضی از این‌ ها چقدر در درجات بالای معنوی و چقدر در درجات بالای زهد بودند که زندگی خودشان چه مشکلاتی داشت و در عین حال چه اتفاقاتی را رقم می ‌زدند. خدمت شما هستیم.

مجری:

خیلی متشکرم، این بحث دیگری بود در خصوص اشکالاتی که به این اندیشه داشتیم، اشکال دیگری هم هست که بخواهیم صحبت کنیم

استاد عباسی:

بله

مجری:

در خدمت شما هستیم

استاد عباسی:

اشکال بعدی که وارد است درواقع سومین اشکال و سومین نقد کلی و مهم ما به مسئله و نظریه تحلیل خمس این است که در جلسات اشاره‌ ی کردیم می‌خواهم بعضی از اسناد را عرض کنم که طبق آیه قرآن خمس سهم خدا است، رسول است اولاد و ذریه او است که مفصل در آیه مطرح شده است. وجوب آن هم به خاطر حرمت گرفتن صدقه برای سادات است، صدقه واجب بر سادات حرام است.

اهل ‌بیت، خاندان پیامبر (علیهم السلام) اجازه دریافت زکات را نداشتند، اگر قرار بشود که بیاییم خمس را تحلیل کنیم حق سادات فقیر این‌ جا ضایع می ‌شود، جایگزین ندارد ما گفتیم سادات فقیر از زکاتی که فقرای عادی استفاده می ‌کنند، استفاده نکنند از خمس استفاده کنند. قرآن کریم این‌ طور فرمودند اهل‌بیت این‌ طور فرمودند.

الان این ‌ها می ‌گویند خمس حلال شده، این هزارسال و این مدت و یا کلا خمس حلال شده، اگر این ‌گونه است سادات فقیر چگونه باید تأمین بشوند؟ این در حق سادات فقیر ظلم می ‌شود چون گفتیم حق ندارید زکات بگیرید بر شما حرام است جایگزینی هم که داشت، جایگزین را هم حلال کردیم دیگر جایگزین نداریم چیزی نباید به شما برسد!

مجری:

 اجازه بفرمایید یک تماسی را بگیریم، دوست عزیزمان «محمد اخلاصی» از «دزفول» سلام وقت شما بخیر در خدمت شما هستیم بفرمایید. قطع شدن. آقای «رضوی» از «تهران» اگر وصل هستند. فعلا ظاهرا تماس ‌ها قطع شده در خدمت شما هستیم.

استاد عباسی:

مرحوم «شیخ مفید» در کتاب «المقنعه» در باب تعیین مستحقان دریافت خمس این ‌طور می ‌فرماید:

«باب تمييز أهل الخمس ومستحقيه»

باب تشخیص اهل خمس و مستحقان آن!

«لأن الله تعالى نزه نبيه صلى الله عليه وآله عن الصدقة، إذ كانت أوساخ الناس»

خدای متعال پیامبرش را منزه از صدقات کرده و درواقع سادات بعد از ایشان از اهل ‌بیت ایشان چرا که صدقات چرک دست مردم است.

المقنعة؛ مفيد، محمد بن محمد، محقق و مصحح: ندارد، ناشر: كنگره جهانى هزاره شيخ مفيد - رحمة الله عليه - قم، ص276

یعنی زکات به این عنوان است، آن پولی است که برای پاک شدن پول‌شان دارند پرداخت می‌ کنند این در شأن سادات نیست. همچنین ذریه و اهل‌بیت او را هم از صدقه منزه کرده است.

پس خمس از سایر غنایم به جای صدقاتی که آنان را منزه کرده است قرار داده است و آنان را بی نیاز کرده از احتیاج به آن مواردی که از زکات و غیره که به عنوان صدقات است. این مطلب در کتاب «المقنعه» صفحه 276 است.

این سوال ما سوال مهم است دین جایگزین خمس را برای سادات فقیر چه قرار داده است؟ اگر خمس از شیعیان برداشته بشود، ضمن این ‌که زکات را تحریم کرد یعنی از آن هم نگذاشت استفاده کنند، هیچ راهکاری ارائه نکرده است.

«مرحوم شیخ انصاری» بعد از توجیهات روایات تحلیل و نقل روایتی که دلالت بر وجوب پرداخت خمس دارند این ‌طور می ‌فرماید:

«والعجب ممن يلاحظ هذه الأخبار منضمة إلى تلك الفتاوى ودعاوى لاجماع المعتضدة بظاهر الكتاب وبالأصل كيف يجترئ بالحكم بالعفو عن خمس هذا القسم ، سيما مع ما ورد من أن الخمس لبني هاشم عوض الصدقات المحرمة عليهم ، فإن تحليل هذا القسم من الخمس مع كثرة موارده في جنب باقي أقسام الخمس يقرب من تحريم الصدقة عليهم بغير عوض.»

تعجب از کسی است که این روایات را ملاحظه کند و همچنین فتاوا و ادعاهای اجماع که ظاهر قرآن هم آن را کمک می‌ کند ملاحظه کند چگونه جرئت دارد که حکم به عفو و سقوط سهم امام نماید، یعنی بگوید خمس حلال! خصوصا با توجه به این‌ که خمس برای «بنی هاشم» عوض از صدقاتی است که بر آن ‌ها حرام شده است؛ پس همانا حلال دانستن این بخش از خمس با وجود موارد بسیاری که وارد شده در کنار مابقی اقسام خمس منجر به تحریم صدقه بر سادات است بدون این‌ که هیچ عوض و مقابلی برای آن باشد.

كتاب: كتاب الخمس؛ نويسنده: الشيخ الأنصاري (وفات: 1281)، تحقيق: لجنة تحقيق تراث الشيخ الأعظم، ناشر: المؤتمر العالمي بمناسبة الذكرى المئوية الثانية لميلاد الشيخ الأنصاري، قم: 1415، 183

این مطلب در «کتاب الخمس مرحوم شیخ انصاری» صفحه 183 است.

جناب آقای «قضوانی» برای دیگر موارد مصرف خمس باز همین‌ طور است، ما می ‌گوییم این ‌ها تحریم شده خب چه کار کنند؟ برای همان موارد دیگر مصرف هم مثل مسائل مربوط به دین که در روایت امام رضا (علیه السلام) آمده بود باز همین سوال مطرح است.

  زکات که عمومی است، مخارج عمومی دارد، پل باشد، مسجد باشد، خانه‌ ی مستحقی باشد و... اموالی که باید در امر دین خرج بشود دقیقا کجاست، محل تأمینش از کجا باید باشد؟

یعنی باید به آدم‌ ها بگوییم شما بانی بشو تا این کار انجام شود، کمک بکنید مثل که می‌ نویسند این مسجد بانی ندارد؛ یعنی باید این‌طور باشد، بعد آن وقت حالا مسجدی که بانی ندارد چهار تا همسایه دارد که ممکن است همسایه ‌ها بیایند کمکی در ساخت بکنند چون مسجد محل‌ شان است.

 ولی یک سری خرج‌ ها است که هیچ بانی مستقیمی هم نمی ‌شود برایش پیدا کرد، مردم در مسجد محل خودشان خرج می‌ کنند؛ ولی شما به ایشان بگو که از این‌جا باید پول بدهی ما می‌ خواهیم هزار کیلومتر آن‌طرف ‌تر بیرویم برای یک آدم‌ های دیگری خرج باید اتفاق بیفتد. آن عالم دین و یا مثلا در دوران امام معصوم، امام معصوم هم لازم می‌ داند در آن‌ جا این خرج اتفاق بیفتد.

مثلا از این‌ جا پول بگیریم و در یک کشور دیگر در «آفریقا» خرج بشود، این دیگر جلوی چشم آدم ‌ها نیست که هر روز می ‌روند در مسجد نماز می ‌خوانند به ایشان گفته می‌ شود که آقا کمک کنید دیوار مسجد را می ‌خواهیم درست کنیم، می‌ خواهیم نور مسجد را درست کنیم. چون آن ‌جا مسجد می‌ روند، چون رو در بایستی هستند چون مسجد خانه خدا است یک کمکی انجام می ‌دهند لذا این اشکال به بقیه موارد هم است که واقعا:

(فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبَى وَالْيتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ)

خمس آن براي خدا، و براي پيامبر، و براي ذي ‌القربي و يتيمان و مسکينان و واماندگان در راه (از آنها) است.

سوره انفال (8): آیه 41

و موارد که در روایت معصومین به عنوان امور دینی آمده، این ‌ها نحوه تأمنیش چه می‌ شود؟ اگر این را کلا ساقط کنیم و بگویم همیشگی حالا این موارد مصرفش از کجا باید تأمین بشود؟

با درخواست و دست جلوی دیگران دراز کردن باید انجام بشود؛ یعنی پولی که افراد باید ندهند آن ‌ها به خاطر امر الهی درخواست می ‌کردند بگیر شما خرج کن، حالا باید راه بیفتی دنبال این و آن تا یک مبلغی کمک کنند، یا کمک نکنند مگر امر دین را می ‌شود همین ‌طور روی هوا نگهداشت تا این‌ که یک نفر بگوید مثلا اگر سودی کردم یک چیزی از آن را به شما می‌ دهم. این یک چیزی حالا یک هزارم است، یک صدم است یا یک میلیونم است دیگر این معلوم نیست.

مثل بعضی از افراد که درآمد های میلیونی دارند، خودش ماشین چند میلیاردی سوار شده گرون قیمت ‌ترین ماشین و گرون‌ قیمت‌ ترین خانه را دارد، بعد وقتی کار خیر می ‌گویی می ‌گوید چرا من سر چهار راه که رد می‌ شوم ده هزار تومان به فقیر می‌ دهم! یعنی شما با این وضع مالی ده هزار تومان می‌ دهی می‌ گوید صدقه است، صدقه می ‌دهم.

حالا این را که می‌ خواهد به ایشان بگوید که لزوم است می‌ گوید لازم نیست من هر وقت که بچه ‌ام مریض شد، پنجاه تومان صدقه می ‌دهم، تهش یک گوسفند می‌ کشم، یک مبلغی را خرج می ‌کنم؛ ولی امور دین را نمی ‌شود این مدلی پی‌گیری کرد و انجام داد.

مجری:

استاد عباسی یکی از بینندگان یک سوالی برایمان فرستادند البته قبلا هم به آن اشاره داشتیم، حالا چون به صورت خاص مطرح کرده عرض می ‌کنم. ایشان می‌ گوید شما در مباحث گذشته روایاتی را از معصوم خواندید که به خاطر شرایط اقتصادی که طرف داشته خمس را برایش حلال کرده؛ واقعا نیاز سختی به آن مال داشته است.

اگر امروز کسی بیاید از نظر اقتصادی به این نتیجه برسد که از نظر اقتصادی من در شرایط سختی هستم خمس نمی‌ دهم آیا آن را هم می‌ شود گفت؟

استاد عباسی:

ببینید این‌ که مسئله شرعی است باید از مرجع تقلید پرسید و جدا است. ولی ما وقتی داریم یک مسئله دینی و مسئله شرعی اسلامی را داریم مطرح می‌ کنیم استثناء ‌ها که همیشه وجود دارد، مسئله این است که الان این شخص حجت برایش تمام می ‌شود این مدل که خودش حس بکند باز این مدلی اگر به عهده‌ ی شخص گذاشته بشود ممکن است نصف آدم‌ ها بگویند همیشه آدم‌ ها مشکل دارند مثلا الان در جامعه ما مشکل زیادتر است همه بگویند که ما مشکل داریم بعد از او سوال کنی اگر تو مشکل داری فلان خرج در زندگیت چه بود که کردی؟

می‌گوید نه آن را حالا در رو در بایستی بود مهمان آمده بود نمی ‌شد، می ‌پرسیم فلان خرج چیه؟ می ‌گوید همسرم گفته بود دیگر نمی ‌شد خرج نکنم.

 این ‌که طرف خدمت امام معصوم از یک جای دوری می‌ رود، حالا وکیل امام معصوم برایش اجازه می ‌گیرد؛ یعنی واقعا حجت برایش تمام می ‌شود، امام معصوم متوجه وضعیت او است اجازه می ‌دهد.

ضمن این ‌که بله یک آقایی از این نو اخباری ‌ها در بحث های که مطرح می ‌کرد می ‌گفت آقایان ایشان با یک تعبیری می‌ گفت مراجع که در سود مردم شریک می ‌شوند به ایشان می‌ گویند یک پنجم سود را بیاورید خمس بدهید. که البته یک پنجم نیست، یک پنجم از اضافه مخارج سال است.

این را باز دوباره می‌ گوییم یک پنجم از اضافه مخارج سال است؛ یعنی این آقا خیلی سود در زندگی و کاسبیش می ‌کند، خرج زندگیش می‌ کند مسافرت می‌ رود تفریح می‌ رود، لباس می ‌خرد خانه عوض می ‌کند، ماشین می‌ گیرد، اضافه آن چیزی که خرج کرد و آخر سال روی سرمایه ‌اش آمد یا در حساب بانکی داشت آن را باید پرداخت کند.

این آقایان می ‌گویند این آقایان مراجعی که در سود مردم شریک می‌ شوند، موقعی که وضع اقتصادی مردم خوب است الان که وضعیت اقتصادی بد است، آیا در ضرر مردم شریک می ‌شوند؟

این هم پاسخش روشن است، آن موقع آن‌ ها وظیفه‌ شان بود آمدند دادند، الان هم ندارند نمی ‌آیند بدهند جالب است اگر کسی هم آمد یک خمسی پرداخت کرده متعهد شده پرداخت کند، دست گردون کرده، یا چکی داده بعد مشکل پیدا می‌ کند، هیچ وقت چک او را برگشت نمی‌ زنند، در حالی که آقا تو وظیفه‌ات بود شرعا بدهکار شدی مثل بدهکاری‌ های دیگرت چک دادی، قانونا و شرعا شما چک به هرکسی که بدهی به هر علتی که بدهی او می ‌تواند برود برگشت بزند؛ ولی یک دانه چک از کسی در دفتر مراجع برگشت نمی‌ خورد، چک را کنار می ‌گذارند آقا ندارد؛ خب آقا این وظیفه شرعیش بود بله وقتی که ندارد ورشکست شده آن روزی که داشت آمد این چک را داد حالا ندارد چکش برگشت نمی‌ خورد.

منظور آقایان این است که این ‌طوری کمک بکند که دارد انجام می‌ شود، حالا منظور آقایان این است که مراجع بنشینند هر کاسبی ورشکست شد، هر کارخانه داری کارخانه‌ اش تعطیل شد اصلا این منبع را ندارند که بخواهند انجام بدهند، این‌ها طرف حساب نبودند، طرف حساب دین بود این ‌ها واسطه بودند، آن موقع هم کسی پرداخت کرد خرج در امور دینی کردند، خرج در مسائل واجب کردند برای او دارد انجام می ‌شود تمام شد.

بله الان به آدم‌ ها فشار است خدای متعال طوری تعبیه کرده مگر همه آدم‌ ها هر چه در می ‌آورند باید یک پنجم بدهند؟ خیر، اضافه درآمد باید باشد اگر آخر سال شد چیزی در زندگی‌ ام اضافه نیامد به خاطر این ‌که وضعم خراب است اصلاً‌ خمس به گردنم نمی ‌آید سالبه به انتفاء موضوع است.

باید یک پولی اضافه برای من آمده باشد در بانک ذخیره کرده باشم یا سرمایه من افزایش پیدا کرده باشد که خمس بر من واجب بشود جوابش روشن است اگر یک همچنین چیزی دستم نیامده زندگیم به اندازه‌ ی است که از اول ماه تا بیستم تمام شد و چیزی نماند سر سال خمسی به گردن من نیست، بله در حد آن مسائل داخل منزل، مصرفی‌ ها اگر 5 کیلو برنج دارم وضعم خوب نیست و در آخر سال خمسی ‌ام 5 کیلو برنج در خانه‌ ام مانده یک کیلو از این برنج را خمس می‌ دهم آن هم می‌ رسد به دست کسی که وضعیت مالی ‌اش از من بدتر است، یک کیلو خمس می‌ دهم و تمام می‌ شود.

مبلغی نیست یعنی بگوید من بر شما واجب می ‌کنم 10 میلیون خمس بده که نتوانی بدهی، مطمئناً آنی که 10 میلیون خمس بر او واجب می ‌شود یعنی چقدر در بانک اضافه همه خرج ‌های سالش مسافرت و تفریح و ... است او 50 میلیون در بانک داشته جمع شده بعد از همه خرج ‌های که داشته لباس و پوشاک و مهمانی و مسافرت و ... 50 میلیون در بانک بوده که 10 میلیون بر او واجب شده. اگر یک نفر 5 میلیون در بانک داشته باشد 1 میلیونش خمس است این ‌ها را گاهی اوقات یک جوری بیان می ‌کند...

مجری:

وقتی به مسئله خمس نگاه می‌ کنیم می ‌بینیم، با تمام رأفت و مهربانی است یک بار بیش‌ تر نیست یعنی اگر پول 10 سال دیگر هم بماند همان یک بار خمس دادی دیگر لازم نیست خمسش را بدهی

استاد عباسی:

بله یک بار بر یک پول و بر یک سرمایه خمس تعلق می‌ گیرد لذا اگر کسی سرمایه او در بازار «تهران» 10 میلیارد شده این 10 میلیارد را که نمی ‌گویند 2 میلیارد خمس تو است 10 میلیارد آرام آرام اتفاق افتاده یعنی سال اول 20 میلیون تومان اضافه آمده بود خمسش را به مبلغ 4 میلیون تومان داده سال بعد 100 میلیون، سال بعد 200 میلیون آرام آرام خمس داده امسال چقدر روی سرمایه شما آمد، آن خمس باید باشد ممکن است امسال 100 میلیون روی سرمایه ‌اش آمده باشد 20 میلیون خمس دارد.

بر فرض آدمی که 10 میلیارد دارد امسال هم 100 میلیون روی سرمایه‌اش آمده 20 میلیون خمس هم چیز سنگینی برای پرداخت کردنش نیست

مجری:

آن کسی هم که خدمت امام معصوم می ‌رسد خدمت امام می ‌رود می‌ گوید من از نظر اقتصادی مشکل دارم فقیر هستم، این پولم اضافه بود آمدم خمس بدهم امام می ‌پذیرد یا به او پس می‌ دهد و یا به او هبه می ‌کند، این شخص برای چه رفته اگر واقعاً تو مشکل اقتصادی داری برای چه باید پیش امام ببرد و بگوید من این مبلغ اضافه آوردم.

استاد عباسی:

گاهی حتی مبالغ جزئی بوده، یعنی مبلغ کمی پیش امام می‌ برد اجازه خمس را می‌ خواهد بگیرد چون وضعیتش به گونه‌ ی است که الان نگران است، در زمان قدیم بانک و پس انداز به این معنا که نمی‌ توانست باشد.

 گاهی اوقات این ‌ها به اندازه دو تا گاو و گوسفند در زندگی ‌شان داشتند یک مقدار که پول اضافه آمده خدمت امام معصوم می ‌رود تا در موردی که بود اجازه بگیرد چون نگران بودند اموال ‌شان خیلی به آفت می ‌خورد به طور ناگهانی گاو و گوسفند ‌ها می‌ مردند می ‌گفتند یک مبلغی داشته باشیم که اگر احشام مردند ما بتوانیم جدید جایگزین کنیم یا زندگی ‌مان را بگذرانیم

چون خیلی از این موارد پیش می ‌آمد احتمال این وجود داشت که سرقت عمده‌ ی به این‌ ها بخورد در مسیر مال التجاره‌شان برود لذا برای همان مبلغ جزئی نگران بودند، یعنی آن مبلغی که داشتند نگرانش بودند.

مجری:

می‌ توانیم بگوییم اطلاعات کمتر بوده اصلا خدمت امام آمدند و پرسیدند

استاد عباسی:

بله در بعضی از روایات هم حضرت فرمودند که:

«لَا نَجْعَلُ لَا نَجْعَلُ لَا نَجْعَلُ لِأَحَدٍ مِنْكُمْ فِي حِلٍّ»

برای احدی از شما خمس را حلال نمی‌کنم.

الكافي (ط - الإسلامية)؛ نویسنده: كلينى، محمد بن يعقوب بن اسحاق، محقق/ مصحح: غفارى على اكبر و آخوندى، محمد، ناشر: دار الكتب الاسلامیة، ج1، ص548، ح26احدی را ما در حلیّت قرار نمی‌دهیم

مجری:

فایده آن روایت این بود که اصل وجوب خمس را همچنان بر ما ثابت می ‌کرد و این ‌های که می‌ پرسند شما فرمودید یک عقبه‌ ی در ذهنش است که این خمس واجب است من بروم بپرسم که آیا این مقدار برای من حلال می‌ کنید یا نمی‌ کنید؟ در واقع فایده اصلی روایت آن بوده، دوست عزیزمان که این سوال را مطرح کرده ان شاء الله که پاسخش را گرفته باشد

یک میان برنامه می ‌بینیم و بر می ‌گردیم خدمت شما عزیزان و همچنان خدمت استاد عباسی خواهیم بود

 (میان‌برنامه)

مجری:

عزیزان بیننده خسته نباشید، با برنامه عصر ایمان از شبکه جهانی حضرت ولی‌ عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) همچنان در خدمت شما هستیم امیدوارم که تا این‌ جای برنامه برای همه شما عزیزان مفید واقع شده باشد و مباحثی که شنیدید مورد استفاده باشد و اگر چنان‌ چه سوالی یا مداخله‌ ی دارید می ‌توانید از طریق پل‌ های ارتباطی شبکه به ما منتقل کنید ان شاء الله مطرح خواهیم کرد.

استاد بحث‌ مان هم‌ چنان در بحث اشکالات و نقد این نظریه است که نو اندیشان دارند بیننده‌ ی سوال کرده در «من لا یحضر الفقیه» روایتی وجود دارد در صحیفه‌ ی که «علی ابن مهزیار» دارد کسی از امام جواد (علیه السلام) ظاهراً خواسته خمسش را حلال کند به خاطر خورد و خوراکش و این ‌ها و امام بر او حلال کردند.

استاد عباسی:

ما همین روایت را بیان کردیم در دسته روایاتی است که به صورت خاص گفتیم بعضی‌ ها به خاطر افراد خاص هستند بعضی اوقات به خاطر شرایط خاص است این روایت را در برنامه خواندیم آن‌ های که افراد خاص هستند یک نفر می ‌گوید من در زندگی‌ام مشکل دارم در مضیقه هستم

مجری:

جزو دسته سوم آن روایات بود که شما اشاره داشتید که این ‌ها در موارد خاص بوده یک سری ‌اش ضعف سند داشت یک سری از نظر محتوای قرینه داشت بر این ‌که خمس حلال نیست و متأسفانه کسانی که این اندیشه را رواج می‌ دهند سوء استفاده می‌ کردند و بحث سوم همین روایت بود که فکر می‌ کنم شما این را به صورت مفصل آوردید.

استاد عباسی:

بله روایت را آوردیم، چون مشکل همین است که جمع این روایات را چه کسی می‌ خواهد انجام بدهد یک تک روایت را در فضای مجازی می ‌آورند به آقا نشان می‌ دهند که در «من لا یحضر الفقیه» این روایت آمده امام جواد هم حلال کرده، مجموع روایات را باید دید مجموع ‌اش را کنار هم می‌ گذاریم یک دسته روایت هستند که افراد خاصی به علت‌ های خاصی یعنی این فرد خاص است با علت بیماری، با علت فقر و تنگدستی مالی اجازه می ‌گیرد که پرداخت نکند.

فکر می‌ کنم آن روایت بود یا عبارت شبیه به آن که حضرت گفتند من پذیرفتم و حالا به تو بر می ‌گردانم در بعضی از روایاتش هم حتی این آمده است نشان می ‌دهد که خمس، واجب است حالا امام جواد (علیه السلام) به یک نفر در یک مورد خاص می‌بخشد.

مجری:

از بحث‌ های دیگری که در نقد این بحث و اشکالاتی که وجود دارد بفرمایید چون چهارمین اشکال از نوع اشکالات است.

استاد عباسی:

مورد دیگری که لازم است به آن اشاره بکنیم وقتی که به روایات مراجعه می ‌کنیم و روایات معصومین را تحلیل و بررسی می ‌کنیم این مجموع روایاتی که در رابطه با تحلیل خمس آمده بود بسیاری از این‌ ها در عصر امام باقر و امام صادق (علیهم السلام) بود.

 یعنی در دوره‌ ا‌ی که شیعیان اولاً فقیر بودند و اوضاع سخت اقتصادی داشتند و ثانیاً به خاطر سختی در رساندن خمس به دست امام به خاطر بُعد مسافت و ثالثاً به خاطر شرائط سخت امنیتی و مشکلات در جهت زیارت امام و دیدار امام امکان پرداخت درست خمس نداشتند، از همین دوران است که عرض کردیم جریان سازمان وکالت آغاز می‌ شود که یکی از علت ‌هایش است.

لذا این دو امام بزرگوار به خاطر مصالح موجود و مشکلاتی که وجود داشت برای افراد خاصی، شرایط خاصی زمان محدودی خمس را برای شیعیان‌شان حلال کردند، بعد می‌ بینیم امام رضا (علیه السلام)، امام جواد (علیه السلام)، امام کاظم (علیه السلام) با جدیت دریافت خمس را پی‌ گیری می‌ کنند و وجوب خمس را بیان می‌ کنند «آقا ضیاء عراقی» در کتاب «شرح تبصرة المتعلمین» که ایشان از علما و فقهای بزرگ شیعه هست در این کتاب جلد 3، صفحه 108 ایشان می ‌گویند که:

«وأما التحليلات الواردة فغالبها من الصادق والباقر عليهما السّلام»

غالب روایات تحلیل خمس از این دو امام بزرگوار رسیده است.

«فليس فيها عموم زماني غير ما عرفت فهي من حيث الزمان غالبا مهملة، لو لا دعوى كفاية إطلاقها من حيث أفراد الشيعة. ولكن يكفي لتقييدها بزمانهم ما ورد من النصوص المستفيضة بمطالبة الخمس، كمطالبة ثامن الأئمة عليه آلاف الصلاة والتحية، وشدة منعه عن حبسهم الخمس»

بنابر این عموم زمانی غیر از چیزی که شناختی در آن نیست و غالباً از حیث زمان این‌ها مهمل هستند و اگر ادعای کفایت اطلاق روایات برای افراد شیعه نشود لکن مقید شدن به زمان خودشان کفایت می ‌کند روایات مستفیضه‌ ای که در مورد مطالبه خمس وارد شده مانند مطالبه خمس از امام رضا (علیه السلام) که حضرت از محبوس کردن خمس به شدت منع کردند.

كتاب: شرح تبصرة المتعلمين؛ نويسنده : آقا ضياء العراقي (وفات: 1361)، تحقيق: مؤسسة النشر الإسلامي التابعة لجماعة المدرسين بقم المقدسة - الشيخ محمد الحسون، ناشر: مؤسسة النشر الإسلامي التابعة لجماعة المدرسين بقم المشرفة: 1414، ج3، ص108

 یعنی این روایات کفایت نمی ‌کند چون زمان این روایات مهمل است و استمرارش کاملاً مورد تردید است.

چون از امام باقر و امام صادق (علیهم السلام) روایاتی مربوط به تحلیل رسیده، بعد می ‌بینیم امام رضا (علیه السلام) خمس را دریافت کردند و منع کردند از این ‌که شما مال امام معصوم را نزد خودت حبس بکنی، بنابر این یک ویژگی مهم همین است این شرائط با این ویژگی ‌ها اتفاق افتاده اگر قرار بود که خمس برای شیعیان، برای همه دوره ‌ها حلال بشود به نظر باید در یک بازه زمانی امامان معصوم در اواخر امام معصوم این اتفاق می‌ افتاد و استمرار پیدا می ‌کرد.

ولی این ‌که یک تعداد روایات مربوط به دوران امام باقر و امام صادق (علیهم السلام) است بعد روایتی مربوط به دوره امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است روایات متعدد از امام بعد آمده مربوط به حرمت و وجوب خمس آمده نشان می ‌دهد که آن روایات باید با دقت بیش ‌تری مورد بررسی قرار بگیرند.

 باز «آقا رضا همدانی» از علمای شیعه در کتاب «مصباح الفقیه» جلد 14، صفحه 107 می‌فرمایند:

«فإنّ أخبار التحليل جلَّها لولا كلَّها صدرت عن الصادقين - عليهما السلام -»

اخبار تحلیل خمس بیش ‌ترشان اگر نگوییم همه از امام باقر و امام صادق (علیهم السلام) صادر شده است.

«وقد كانت التقية في زمانهما مقتضية لإخفاء أمر الخمس وإغماض مستحقّيه عن حقّهم، وإلَّا لم يكونوا مأمونين على أنفسهم ولا على شيعتهم الذين يؤدّون إليهم حقوقهم فأباحوه لهم كي لا يقيموا على حرام، ويطيب مأكلهم ومشربهم ومولدهم، ومن هنا يظهر قصور تلك الأخبار في حدّ ذاتها عن إفادة إباحته على الإطلاق حتى بالنسبة إلى مثل هذه الأعصار التي لا مانع عن إيصاله إلى مستحقّيه، ولا مقتضي لإخفاء أمره كما لا يخفى، بل بعضها ظاهر في إرادة العفو عنه في خصوص تلك الأزمنة لبعض العوارض المقتضية له وراء الجهة المزبورة »

كتاب: مصباح الفقيه؛ نويسنده: آقا رضا الهمداني (وفات : 1322)، ناشر: مؤسسة النشر الإسلامي التابعة لجماعة المدرسين بقم المشرفة: 1416، ج14، ص108   

تقیه در زمان این دو بزرگوار آن ‌قدر شدید بود آن شدت را عرض کردیم که امام معصوم با لباس غیر رسمی، لباس منزل دم در آمدند و آن شخص ناچار شد کل بار و محصول میوه یک نفر را بگیرد که به بهانه خرید و فروش سوال را مطرح کند در دوره ای از عصر امام صادق، چرا که تقیه در عصر دو امام اقتضای مخفی کردن امر خمس و اغماض از دادن حق مستحقینش را داشته یک دوره خاصی بوده است. درست است در آن دوره سادات شیعه به سختی می ‌افتادند ولی دوره، دوره سختی بوده که یک مصلحت بالاتری که آن مصلحت حفظ اصل شیعه است اقتضا می ‌کرد، ولو این‌ که برخی از سادات در زمان کوتاهی، دوره‌ ی از حق‌شان محروم می‌ شدند این بوده چرا؟ می‌ گوید والا جان ‌شان و جان شیعیان‌شان در امان نبود. کسی که حقوق ائمه (علیهم السلام) را به آنان می‌ دادند، در امان نبودند و آنان خمس را بر شیعیان مباح می‌ کردند تا مرتکب حرام نشوند و خوردنی ‌ها و نوشیدنی ‌ها و ولادت ‌شان پاک باشد.

 شاید یک نفر بگوید ائمه (علیهم السلام) هیچی نمی ‌گفتند مردم نمی ‌توانند بدهند در سختی هستند به امام دسترسی ندارند ندهند و ندادند ائمه چیزی نمی‌ گفتند چرا ائمه گفتند ما بر این‌ها حلال می ‌کنیم؟ می‌گوید برای این بود دوست ندارند شیعیان مرتکب حرام بشوند.

امام معصوم خودشان بیان می ‌کنند مردم دچار حرام نشوند و خوردنی‌ ها و نوشیدنی‌ ها و ولادات ‌شان پاک باشد، جلوی این را حضرات معصومین می ‌گرفتند «اشفاقاً للأمة» که اگر قرار بود ائمه بگویند خمس واجب است و این‌ ها نتوانند به دست امام معصوم برسانند، نتوانند پرداخت بکنند به خاطر مقتضیات زمان و ... این‌ ها به حرام می‌ افتادند؛ یعنی کار حرام می ‌کنند لذا ائمه می ‌فرمودند که این ‌ها دچار گرفتاری حرام در خوردنی‌ ها و ... نشوند.

مجری:

جناب استاد عباسی من عذر خواهی می‌ کنم، چون وقت‌ مان کم هست و یکی از بینندگان سوالی پرسیدند و قطعاً حدس می ‌زنم وقتی از برنامه بگیرد ما در این برنامه فعلاً داریم اشکالاتی که آقایان نو اندیشی می ‌گویند تحلیل خمس است اشکالات وارد می‌ کنیم، تیتروار برای‌ مان بفرمایید تا الان ما چه گفتیم؟ یکی بحث سازمان وکالت هست که با این اندیشه و این بحثی که این‌ ها دارند در تضاد است.

بحث دوم روایات نهی جدی اهل‌بیت است و بر خورد ائمه با کسانی که همچنین چیزی را خواستند و بحث دیگر اموال دین و امور دین بود که امور دین و مخارج چگونه بحث بشود و اشکال چهارمی که الان بحث فرمودید.

استاد عباسی:

بحث قبلی‌ اش مربوط به سادات و ... که زندگی ‌شان چه می‌ شود وقتی که محروم از زکات می‌ شوند خمس را باید چه کار بکنند و اخیر که عرض کردیم این ‌که عمده روایات تحلیل خمس مربوط به عصر امام باقر و امام صادق، صادقین (علیهم السلام) است و مربوط به شرائط خاص است و بعد از این، روایات فراوان از ائمه (علیهم السلام) امام کاظم، امام باقر، امام رضا، امام جواد تا امام عسکری و حتی حضرت ولی‌ عصر داریم که مربوط به پرداخت خمس است اگر قرار بود این همیشگی باشد همه این امامان باید این را انجام می‌ دادند.

ولی این ‌ها در شرائط خاص به خاطر تقیه و به خاطر حفظ جان و حفظ زندگی شیعیان بر آن ‌ها بخشیدند که طیب مولد هم داشته باشند.

مجری:

موضوع ما نقد همچنین اندیشه‌ ای است دوست عزیزی برای ما سوال فرستاده ‌اند که خمس، بر چه کسانی واجب است این یک بخش از سوالش است. و بخش دیگرش که این خمس را چگونه می‌ شود خرج کرد و در مورد چه کسانی می‌ شود خرج کرد؟ چون این خارج از موضوع اصلی ما بود به خاطر این گفتم که بحث اشکالات را فعلاً بتوانیم ببندیم تا به سوال این دوست‌ مان پاسخ بدهیم ممکن است برای بعضی‌ ها این سوال ایجاد بشود، که خمس به چه کسانی تعلق می ‌گیرد و چه کسانی باید خمس بدهند؟

استاد عباسی:

وجوب خمس، قطعاً برنامه احکام داریم آن‌جا مفصل ‌تر متخصصش می ‌تواند عرض بکند اجمالاً عرض بکنم، ما روایاتی را خواندیم به چه چیزهای تعلق می گرفت بحث گنج، بحث چیزهای که از دریا گرفته می ‌شود، بحث غنائم جنگی، معادن و ... بود اما آنی که در زندگی رایج مردم است؛ یعنی مربوط به عموم مردم است یکی خمس مازاد مصرف سالیانه مؤونه سالیانه بود که این اصلی ‌ترین بخش خمس متعارف برای عموم مردم است. اگر یک سال مصارف زندگی‌ شان را انجام دادند مبلغی از این مصارف زندگی از درآمدشان اضافه آمد به آن خمس تعلق پیدا می ‌کند.

 این یکی از موارد است که هر کسی ممکن است در زندگی ‌اش همچنین اتفاقی بیافتد یک زمانی را باید مشخص کرده باشد به طور مثال اول محرم، اول ربیع الأول می‌ گویند از زمانی می‌ شود که شخص اولین دریافتی خودش را برای انجام یک کاری به عنوان شغل به دست می ‌آورد، اگر گذشته نداشته یک زمانی را به عنوان سال خمسی مقرر می ‌کنند آن زمان ممکن است یک مبلغی انسان اضافه ‌تر داشته باشد به طور مثال 1 یا 2 میلیون اضافه داشته باشد به این خمس تعلق می ‌گیرد.

دیگری خمس مواد مصرفی درون منزل است مواد مصرفی یعنی چه؟ آن چیزهای که در زندگی مصرف می ‌شود و تمام می ‌شود فرش تمام نمی‌ شود و پرده تمام نمی ‌شود و تلویزیون در زندگی تمام نمی ‌شود؛ ولی برنج تمام می ‌شود، روغن تمام می ‌شود، پودر لباسشویی تمام می ‌شود، واکس کفش تمام می ‌شود، لوازم آرایش خانم‌ ها تمام می ‌شود این ‌های که تمام می‌ شود سر سال خمسی یک محاسبه‌ ی اتفاق می‌ افتد و خمسش را پرداخت می‌ کنند.

یک مواردی است که دقیقاً عین آن است یعنی عین این ادکلن را که من سر سال خمسی حساب کردم باز عین این ادکلن سال دیگر همین اضافه آمده این دیگر خمس ندارد ولی مواد مصرفی که معمولاً زود به زود تمام می‌ شود مثلاً برنج است امثال خمسش را دادم معمولاً تا سال دیگر نمی ‌ماند، موارد این مدلی که عین آن جنس نیست بله داخل ظرف برنج ما ممکن است چند کیلو برنج همیشه باشد این هم می‌ شود خمس مربوط به مواد مصرفی زندگی است.

یک خمس دیگر مربوط به سرمایه است اگر کسی سرمایه‌ی در شغلش دارد مثل این می‌ ماند که در بانک پس انداز کرده است.

مجری:

به اصل مال دست نمی ‌خورد ثابت می‌ ماند.

استاد عباسی:

بله، به طور مثال 10 تا وسیله برای کارش از پول خمس داده گرفته بود سال بعد یازدهمین وسیله را در کارگاه خودش نصب و راه اندازی می ‌کند یک سال از آن می‌ گذرد این را باید به عنوان سرمایه خمسش را پرداخت بکند، یا یک مغازه دارد مغازه دوم را می‌خرد باید خمسش را پرداخت بکند، یک خانه دارد خانه دوم را می ‌خرد به اجاره می ‌دهد باید خمسش را پرداخت بکند این‌ها موارد خمس است دقیق‌ترش در رساله‌ های توضیح المسائل است و هم در سایت مراجع عظام تقلید است هم می‌ توانند با برنامه شبکه ولی ‌عصر تماس بگیرند.

مجری:

خمس را کجا می ‌شود خرج کرد؟

استاد عباسی:

موارد خرج خمس، یک بخشی را ما در بحث ‌مان داریم که ان شاء الله یک موقعی مفصل‌تر بحث می‌ کنیم

مجری:

حالا مسائل این‌ که در کجا خرج می ‌شود به عهده منِ مکلف نیست.

استاد عباسی:

بله به عهده ما نیست، فقط افراد گاهاً اگر کسی اطراف ‌شان به عنوان مستحق، فقیر مخصوصاً از سادات داشته باشند می ‌توانند از دفتر مرجع تقلیدشان وقتی که دارند پرداخت می‌ کنند بگویند و بخشی از آن را با صلاحدید دفتر مرجع یا مرجع تقلید که اجازه داده مثلاً ثلث سهم سادات را بگیرند خودشان به سادات فقیری که می‌شناسند در بستگان‌شان و ... هست فقط از این خمس اگر بر گرداندند، اما به افراد تحت تکفل آن ‌های که خرجی‌شان به عهده ما است مثل فرزند، پدر و مادر به این ‌ها نمی‌ شود پرداخت کرد.

به طور مثال یک خانمی دارد خمسش را حساب می‌ کند خودش سید نیست همسرش سید است و فرزندش سید است این فرزند حتی در خانه این ‌ها زندگی نمی ‌کند ازدواج کرده وضع مالی خوبی ندارد از خمس ایشان نمی ‌شود پرداخت بکند چون در هر صورت تحت تکفل است.

مجری:

یک عده ‌ای هستند تحت تکفل کسی هست نفقه ‌اش بر او است او نمی ‌تواند بدهد

استاد عباسی:

بله باید اجازه بگیرد مراجع باید در کجا خرج بکنند؟ یک بحث ‌های مفصلی داریم که باز هم بر اساس روایات اهل‌بیت (علیهم السلام) دو قسمت می‌ شود سهم امام (علیه السلام)، سهم سادات فقیر و آن مخارجش توسط دفتر مرجع تقلید یا مرجع تقلید اتفاق می ‌افتد.

مجری:

آن به عهده ما نیست خود مرجع تقلید تشخیص می ‌دهد

استاد عباسی:

تشخیص مرجع تقلید اعلم، اعدل، اتقیٰ با آن ویژگی ‌های که آمده این را تشخیص بدهیم و در اختیار او قرار بدهیم او هم وظیفه دارد در جای که خدای متعال و اهل‌بیت مشخص کردند خرج بکند ما روز قیامت حساب کتاب‌مان را داریم که اگر بد انتخاب کردیم در انتخاب فرد بی‌توجهی کردیم فردی را به عنوان مرجع تقلید انتخاب کردیم که صلاحیت نداشت پول را در جای مناسب خرج نمی ‌کرد او هم در روز قیامت محاسبه خودش را دارد.

مجری:

وظیفه ما همین است برویم اصلح، اعلم و آن کسی که بهتر است در مسائل تقلید و اجتهاد که شما فرمودید انتخاب بکنیم

استاد عباسی:

یک اشکال خیلی بی‌مزه ‌ای هم بعضی از نو اخباری‌ ها کردند که مثلاً‌ اعلم و ... یا در تقوا و ... باشند چطوری تشخیص بدهیم قابل تشخیص نیست این‌جا بحث‌، بحث عقلی نیست بحث شرعی است در بحث عقلی نه متر دارد نه کیلو دارد بگوییم علم افراد چقدر است ما بگوییم دقیق وزن می ‌کنیم این 85 و 3 صدم یا از علماء امتحان بگیریم، این‌طور نیست اگر بخواهیم به دقت عقلی در نظر بگیریم در امور شرعیه خدای متعال در بحث نجاست و طهارت گفته:

«کل شئ لک طاهر حتی تعلم انه نجس»

آن ‌جای که یقین پیدا کردید نجس است والا پاک است اگر این ‌طور باشد در خانه‌ های روستایی بیرون خانه سگ نگهبان رفت و آمد می ‌کند، باران و برف می ‌آید نمی ‌شود، اگر این ‌طوری باشد باید بگوییم که همه زندگی این ‌ها نجس است، خدای متعال آن حکم شرعی را از ما می‌ خواهد در رابطه با پیدا کردن این ‌که کدام مرجع تقلید اعلم است چند تا قاعده از موارد دیگر دین، از بحث ‌های عقلی گرفته شده همان را از ما خواستند.

اگر دو نفر فقیه و عالم گفتند این اعلم است دو دیگر ممکن است بگویند یکی دیگر اعلم است یا دو نفر گفتند نه این اعلم نیست، اگر قرار باشد این‌طور باشد تا قیامت هیچ کس به هیچ نتیجه ‌ای نمی‌رسد. بله بین عموم مردم شایع است که فلان شخص، اعلم است رواج پیدا کرده یا همه متفق هستند بر این‌ که یک نفر اعلم است آن راحت است.

آن‌ جای سخت است که افراد یک جورهای مساوی همدیگر هستند چند تا مرجع داریم که همه در حد هم هستند، گفتند اگر دو نفر یا تعدادی گفتند این معارض دارد بروند بگردند ببینند معارض راست می‌ گوید یا این راست می‌ گوید این بهتر می ‌گوید او بهتر می‌ گوید این‌ را از ما نخواستند مردم را گیج نکنیم بعضی از آقایان دنبال گیج کردن مردم هستند. شروع کرده مدام می ‌گویند دو نفر این بگویند دو نفر بگویند آن اشتباه است، شما چطوری می‌ خواهی اعلم را تشخیص بدهید؟ خدای متعال امر به محال که نمی‌ کند تا آدم‌ ها را مجبور کند.

مجری:

خیلی متشکرم حاج آقای عباسی عزیز وقت برنامه به پایان رسید، بحث ‌ها خیلی خوب بود استفاده کردیم ان شاء الله که برای بینندگان هم مورد استفاده قرار گرفته باشد. امیدواریم که این ساعات را جزء صالح اعمال ما در این دنیا و آن دنیا قرار بدهند و ان شاء الله از برکات و فیوضات این برنامه ‌ها بهره‌ مند بشویم.

در اخر این برنامه بازهم برای شادی روح پدر استاد گرانقدرمان جناب اقای «شریفی» آرزوی بخشش و آمرزش داریم فراموش نکنیم ان شاء الله برای پدر ایشان در حد همان‌ قدر که در این‌جا برنامه دارد و ما استفاده می ‌کنیم از مباحثی که آقای «شریفی» دارد مطرح می ‌کند در همین حد بالاخره یک فاتحه ‌ی بخوانیم ان شاء الله که اجری هم برای ایشان باشد.

از همه شما التماس دعا داریم و در پایان برنامه از خداوند متعال تعجیل فرج آقا امام زمان را خواستاریم اللهم عجل لولیک الفرج.