بسم الله الرحمن الرحیم

تاریخ:07/07/1402

برنامه: آینه تاریخ

مجری:

بسم الله الرحمن الرحیم و به نستعین اللهم صلی علی محمد و آله الطیبین الطاهرین

سلام خدا بر پیامبر خدا و اهل بیت مطهر ایشان، سلام خدا بر مهدی این امت حضرت حجة ابن الحسن العسکری (عج)، عزیزان بیننده سلام وقت شما بخیر، خیلی خوش آمدید به برنامه آینه تاریخ که از شبکه جهانی حضرت ولی عصر (عج) تقدیم حضور شما عزیزان می شود، برنامه آینه تاریخ را می دانید که جمعه شبها به صورت زنده در خدمت شما هستیم و سحرگاه و نزدیک ظهر شنبه تکرار آن تقدیم حضور شما می شود از همین شبکه، ما را از طریق سایت شبکه حضرت ولی عصر می توانید ببینید اپلیکیشن حضرت ولی عصر هم در گوشی های خود می توانید نصب کنید و آن را ببینید و ان شاءالله که بتوانیم ارتباط مان را با هم دیگر برقرار کنیم و در خدمت شما باشیم، استاد عزیز ما در این برنامه چون هفته های گذشته  و الحمد الله امروز هم هستند در خدمت شان هستیم جناب آقای دکتر جباری هستند، خدمت استاد سلامی داشته باشیم و ان شاءالله برنامه را آغاز کنیم، سلام علیکم و رحمة الله اسعد الله ایامکم.

استاد جباری:

علیکم السلام و رحمة الله بسم الله الرحمن الرحیم، عرض سلام و ادب و احترام دارم خدمت شما جناب آقای غضبانی و بینندگان گرامی این برنامه در هر جای این کره خاکی که شرف حضور دارند از خداوند متعال افزونی توفیقات و تأییدات و نصرت الهی را طلب می کنم، و ان شاءالله که همه مشمول رضایت و عنایت مولا و سرور و ولی نعمت مان امام عصر (ع) باشیم ان شاءالله، و در ماه ربیع الأول قرار داریم، در هفته وحدت قرار داریم و ان شاءالله که وحدت واقعی میان مسلمانان و همه بشریت با ظهور مقدس امام عصر (ع) محقق شود و خداوند متعال توفیق درک آن ایام را به همه بینندگان عزیز و ما عطا بکند ان شاءالله

مجری:

ان شاءالله که آقا عنایت بفرمایند این دقایق و ساعاتی که در خدمت شما هستیم جزو صالح اعمال ما باشد و همچنین برای بینندگان و همچنین ساعات خوبی را آرزو می کنیم برای بینندگان در این ایام و این ماه مبارک و میمون، با این مناسبت های ارزشمندی که استاد هم اشاره داشتند به برخی از آنها.

خب استاد ایام مبارکی است و هفته وحدت، شما هم اشاره فرمودید به این هفته وحدت، اساس آن هم مشخص است 12 ربیع الأول روایتی است که میلاد پیامبر به اعتقاد اهل سنت هست17 ربیع الأول به اعتقاد شیعیان، سؤال اول ما هم در همین خصوص است آیا در میان شیعیان کسی هست که 12 ربیع الأول را هم به عنوان ولادت گفته باشد؟

استاد جباری:

همانطور که اشاره فرمودید قبل از اینکه به سؤال حضرتعالی پاسخ بدهم، اظهار تأسف بکنم اظهار تأسفی که پیشتر بزرگانی هم از شیعه و هم از اهل سنت کرده اند درباره اختلاف در تاریخ ولادت پیامبر اکرم و هم تاریخ شهادت یا رحلت پیامبر (ص) که در عالم اسلام وجود دارد، شخصیتی مورد اجماع و اتفاق بیش از پیامبر اکرم که نداریم، اما درباره آن حضرت هم که اختلاف وجود داشته باشد، هم در تاریخ ولادت آن حضرت که البته اقوال متعدد وجود دارد اما شهرت درباره ماه ولادت همین ربیع الأول هست اما بعضاً ماه رمضان گفتند یا ماه ربیع الثانی گفتند که شاز و غیر مشهور است اما وجود اقوال غیر مشهور هم اسباب تأسف هست و در این قول مشهور که از جهت ماه ربیع الأول بسیاری از شیعه و اهل سنت نقل کردند و از طرق اهل بیت هم نقل شده، اما درباره روز آن اختلاف وجود دارد، و 12 ربیع الأول قول تعدادی از مورخان و عالمان اهل سنت هست که اجمالاً من بتوانم اشاره ای بکنم، ابن اسحاق در تاریخ خود به این اشاره کرده و برخی دیگر مثل طبری 12 اشاره کرده، ابن اسحاق اشاره کرده و همینطور ابن سعد، در میان شیعه مرحوم کلینی مشهور هست که قول 12 ربیع را ذکر کرده، و مرحوم صدوق هم صرفاً نقل کرده نه این که پذیرفته باشد این را اما محققین گفتند که مرحوم شیخ صدوق سخنش برگرفته از سخن شیخ کلینی هست، صاحب کتاب کافی، و مرحوم کلینی هم که این سخن را نقل کرده در واقع دو احتمال درباره آن وجود دارد، یک سخن این که مرحوم کلینی در جلد اول کتاب شریف کافی کتاب الحجة بخشی را دارد درباره موالید معصومان (ع) هم پیامبر اکرم هم ائمه (ع)، این روایات مربوط به تاریخ مولد اینها را مرحوم کلینی به عنوان اقوالی نقل کرده نه این که مستند به معصوم بکند، درباره پیامبر اکرم (ص) هم به همین ترتیب، عبارت این هست «فولد رسول الله (ص) عامل الفیل» که حالا توضیحی عرض می کنم « اِثْنَتَیْ عَشْرَةَ مَضَتْ مِنْ شَهْرِ رَبِیعٍ اَلْأَوَّلِ» عامل الفیل در تاریخ 12، و 12 شب گذشته از ربیع الأول «یوم الإثنین» در روز دوشنبه که هم روز دوشنبه بودنش مورد تکذیب روایات ائمه (ع) قرار گرفته، فرمودند جمعه بوده در سحرگاه جمعه پیامبر اکرم متولد شد، و هم 12 ربیع الأول در روایات اهل بیت که حالا عرض می کنم در متون متعدد شیعه 17 آمده، 17 ربیع الأول، مرحوم مفید و مرحوم شیخ طوسی و بسیاری دیگر که اسامی شان را عرض می کنم اینها 17 ربیع الأول را ذکر کردند، برخی از محققین یک احتمالی در عبارت مرحوم کلینی دادند که براساس آن عبارت اصلاً قول ایشان هم 12 ربیع نخواهد شد، گفتند که ممکن است عبارت این بوده «فولد رسول الله(ص) عامل الفیل لإثنتی عشرة لیلة بقیة» به جای مضت بقیة بوده یعنی 12 شب مانده، 12 شب باقی مانده از ربیع الأول، که اگر 12 شب باقی مانده طبق 29 روز بودن می شود همان 17، و از این اتفاقات زیاد افتاده در متون روایی که کلمه ای تبدیل شده به کلمه دیگر در اثر بی دقتی در نوشتن جا به جایی نقطه و دندانه و امثال اینها، شبیه هم هست، بقة و مضت، مضت یعنی 12 شب گذشته، بقیة یعنی 12 شب مانده

مجری:

یعنی آن گردی ضاد و قاف و نقطه عین هم هستند

استاد جباری:

بله مثل هم هستند، مضت و بقیة چون شبیه هم هست این احتمال را برخی محققین دادند لذا اگر این احتمال را داخل کنیم دیگر مرحوم کلینی هم، هم نظر می شود با دیگر عالمان شیعه، اما در ارتباط با مستند 17 ربیع بسیاری یعنی مشهور در میان شیعه مستند روایات اهل بیت (ع) هست، و همینجا خوب است قبل از اینکه یادم برود هم تذکر به خودم و هم عزیزان بیننده چون برنامه بعدی ما دیگر از 17 ربیع گذشته، تذکر به خودم که در این روایاتی که راجع به 17 ربیع مرحوم مفید و دیگران و شیخ طوسی نقل کردند تأکید بر روزه در روز 17 ربیع شده در همان روایات، و وجه اختصاص آن روز به روزه هم معمولاً تلقی شان همین است که روز ولادت پیامبر اکرم (ص) هست و بخصوص در روایت امام هادی، مشهور است امام هادی (ع) درباره صحابی می خواست بپرسد روزهای دارای فضیلت برای روزه در طول سال چه روزهایی است، حضرت 17 ربیع را یکی از آن روزها دانستند، عید غدیر را یکی از آن روزها 27 رجب که بعثت پیامبر اکرم هست و دحو الأرض را، این چهار روز که روزه اش برابر 60 سال روزه قلمداد شده، ان شاءالله حالا روزها هم که دیگر رو به کوتاهی می رود و ایامی هست که خیلی سخت نیست روزه گرفتن، ان شاءالله خدا به ما آن توفیق را در روز 17 ربیع عطا بکند که موفق به روزه بشویم در این روز.

مجری:

حاج آقا شما این مطلب را که گفتید، من می خواستم این را از شما سؤال کنم، یک دوستی به من می گفت که چه فرقی دارد 12 ربیع باشد یا 17 ربیع حالا یک روزی هست جشن می گیریم، گفتم که ما یکسری مستحباتی داریم در روزهای خاص اینجا خودش را نشان می دهد، من می خواستم از شما بپرسم که ببینم نظر شما چیست که خیلی خوب و به موقع فرمودید، این سؤال در ذهن من بود می خواستم مطرح بکنم، که در واقع  12 ربیع فرقش در این هست روزه 17 ربیع مستحب است حالا شما 12 ربیع بگیرید ممکن است در آن به استحباب نرسید.

استاد جباری:

بله ما تابع اهل بیت (ع) هستیم، دین مان را از آنها می گیریم، و مثل برادران اهل سنت نیستیم که دین مان را به واسطه سحابه بگیریم، حالا همینجا در پرانتز عرض کنم، یک وجه تعصب خاص حضرات اهل سنت در ارتباط با صحابه همین است که آنها را می گویند اینها واسطه دین ما هستند با پیامبر، و لذا صحابه را نباید تنقیص کرد، چون ما دین مان را از آنها می گیریم، ما می گوییم نه ما دین مان را به واسطه معصوم می گیریم از پیامبر، معصومین (ع) واسطه نقل معارف دینی ما هستند، و اهل بیت (ع) بحث 17 ربیع را مطرح کردند

مجری:

و توصیه پیامبر در ثقلین بر قرآن و عترت بوده

استاد جباری:

بله عترت بوده، و همانطور که اشاره شد هم مرحوم شیخ مفید در چند کتابش، هم کتاب مقنعه هم کتاب مسار الشیعه و ...، خلاصه اینها قول 17 ربیع را ذکر کردند، بعد از مرحوم شیخ مفید عالمان بزرگواری مثل مرحوم کراجکی که معاصر شیخ طوسی بود متوفی 449 همین قول را در کنز الفوائد نقل کرده، مرحوم شیخ طوسی در چهار کتاب خود 17 ربیع را ذکر کرده در تهذیب الأحکام، مصباح المتهجد، مبسوط و نهایه، قول 17 ربیع را ذکر کرده، مرحوم فتال نیشابوری در روضة الواعظین متوفی 508 در روضة الواعظین همین قول را ذکر کرده، و همینطور ابن مشهدی در مزار کبیر خودش همین قول را نقل کرده، علی بن محمد تمیمی دوره حیات او قرن 6 بوده در 533، مرحوم طبرسی صاحب اعلام الوراء، ابن شهرآشوب و ابن طاووس و مرحوم شهید اول مرحوم کفعمی، مرحوم عاملی پدر شیخ بهائی، خود شیخ بهائی و امثال اینها در طول این دوران همه صحه بر این قول گذاشتند، نشان می دهد که قول 17 ربیع قول مقبول و مسلّمی است از جهت تاریخ ولادت پیامبر و اینکه مرحوم کلینی 12 ربیع را در کتاب شریف کافی نقل کرده، بعضی حمل بر تقیه کردند مثل مرحوم علامه مجلسی، بعضی هم گفتند که احتمال تصحیف وجود دارد و همان بقیة بوده که مضت شده، و قول صدوق هم برگرفته  از همین قول کلینی است، قول منحاز و مستقلی نیست.

مجری:

خیلی متشکرم

استاد جباری:

در تکمیل این را عرض بکنم که تاریخ ولادت 17 ربیع به لحاظ ماه و روز بود اما به لحاظ سال هم بحثی هست، در سال یک توافقی بر وجود دارد، روایات شیعه و اهل سنت، عامل الفیل را ذکر کردند و در این جهت مشکلی نیست، از جهت تطبیق به سال میلادی هم 569 میلادی می شود، به لحاظ این که تاریخ رحلت رسول خدا (ص) را 632 میلادی ذکر کردند که با توجه به 63 سال عمر پیامبر اکرم (ص) طبیعتاً همین 569 میلادی می شود.

مجری:

یعنی ما اگر بخواهیم حساب بکنیم نبوت مسیح که از میلاد او بوده در گهواره به نبوت رسیده یا بحث های جنبی آن، حدود 569 سال بعد از حضرت مسیح میلاد پر برکت پیامبر اکرم بوده

استاد جباری:

بله، و رحلت را هم در 632 ذکر کردند

مجری:

خب سال، سال عامل الفیل است بخاطر همین قول معروف است بحث اصحاب فیل

استاد جباری:

بله، عامل الفیل عزیزان بیننده مستحضر هستید همان سالی است که در قرآن کریم در سوره مبارکه فیل به آن اشاره شد، حمله ابرهه به مکه، تاریخ آن را هم در کتب تاریخی حدود 17 محرم ذکر کردند، 17 محرم سال 569 میلادی، و چون عرب مبدأ خاصی برای سال نداشت حوادث مهم را مبدأ قرار می دادند، حمله ابرهه را مبدأ قرار دادند و حوادث را بعد از آن طبق عامل الفیل لحاظ می کردند، و مدت ولادت رسول خدا (ص) را 55 روز بعد از نابودی ابرهه و سپاه او دانستند، و چون گفتند 5 روز هم دوره اقامت یعنی آمدن ابرهه و بعد حرکتش و بعد نابودی شان حدود 5 روز طول کشید، مجموعاً 60 روز بعد از ورود ابرهه دانستند این میلاد پیامبر را، 60 روز هم اگر 17 محرم باشد می شود 17 ربیع الأول

مجری:

از آن طریق هم شواهد برای 17 ربیع قوی تر است.

استاد جباری:

میلاد پیامبر اکرم، حدود 60 روز بعد از ورود ابرهه هست، و 55 روز بعد از نابودی ابرهه، و 17 محرم را می گویند حرکت ابرهه و ورود او به سرزمین مکه دانستند، نکاتی است که در کتب تاریخی معمولاً ذکر کردند، و خدا ان شاءالله روزی کند به همه بینندگان عزیز تشرف به مکه را، حج را و همینطور که پیاده حرکت می کنند از محشر الحرام بر صبح و روز عید به سمت سرزمین منا از وادی محسر عبور می کنند، همان وادی و جایی است که سپاه ابرهه در آنجا نابود شدند، و در روایت هم هست که مستحب است که حاجی یک مقدار سریعتر آنجا حرکت کند که انزجار و دوری از عذاب، این هم یادآور آن حادثه است

مجری:

حاج آقا تحلیل این وقایع خودش خیلی شیرین است مثلاً اگر کسی مثل حضرتعالی را داشته باشد نزدیکش باشد بتواند با کسی مثل شما نشست و برخاست داشته باشد در این خصوص خیلی مباحث است که مثلاً آن وقایع چه آثاری داشته که الآن مورد توجه قرار گرفته وقتی ابرهه حمله کرده، و حالا که مکه مورد توجه است یک شخصیت در اینجا به دنیا می آید که او باز توجهات را برده بالا، و این مباحث شیرینی است که دوستان می توانند بروند به منابع تاریخی مراجعه کنند و بحث تاریخ تحلیلی هم خودش خیلی اینجا مباحث شیرینی دارد.

استاد اشاره داشتید به بحث تولد، در خصوص محل تولد پیامبر، اینکه در چه محلی به دنیا آمده، الآن اصلاً این محله هست یا نیست

استاد جباری:

بله، باز ان شاءالله روزی عزیزان بیننده بشود آنهایی که مشرف نشدند و آنهایی که مشرف شدند مجدداً در مسعی محل سعی صفا و مروه خارج که می شوید که یک میدان گاهی است خارج مسعی رو به روی آنجا شعب ابی طالب هست، یعنی از مسعی که خارج می شویم می آییم بیرون مسجد الحرام سمت راست مان کوه ابوقبیس است که بقایای آن باقی است و بالای آن کاخ کذا را بنا کردند

مجری:

همان ساختمان بلند که هست آن روی کوه ابوقبیس قرار گرفته؟

استاد جباری:

بله، متأسفانه دوره فهد این را بنا کردند، علی رغم اینکه از متون هم سنی هم شیعه نباید فوق کعبه بنایی بنا شود، آن را بنا کردند به آن هم بسنده نکردند، در روایات ما هم از امام باقر(ع) هم در روایات خودشان این هست، ما به روایات اعتنایی نکردند این کاخ را بنا کردند به آن بسنده نکردند آن برج عظیم را، برج ساعت را کنار کعبه متأسفانه بنا کردند مشرف بر کعبه، و این سمت راست مان کوه ابوقبیس است، سمت چپ هم کوه دیگری است کوه قعیقعان معروف بوده که الآن اثری از آن نیست تراشیدند و مشغول هتل سازی در آن قسمت هستند، این وسط شعب و دره ای بوده معروف به شعب ابی طالب وجه تسمیه اش هم این بوده که خانه ابوطالب و بنی هاشم خود خانه عبدالله پدر گرامی پیامبر (ص) و خانه عباس عموی پیامبر، تعدادی از بنی هاشم آنجا زندگی می کردند، خانه ای داشتند، چنانکه خانه حضرت خدیجه (س) هم در آنجا بوده نزدیک مروه در آنجا بوده، متأسفانه آن را هم تخریب کردند و آثار آن را هم از بین بردند

مجری:

وجه تسمیه شعب ابی طالب بخاطر همین دره است

استاد جباری:

نه شعب دره است ابوطالب به لحاظ انتساب آن به حضرت ابوطالب شیخ بنی هاشم بوده و خانه اش در آنجا بوده و آن خانه جناب عبدالله از همان جایی که ما خارج می شویم از مسعی رو به روی ما بقایا اش باقی است یعنی الآن یک ساختمانی هست، و اگر به صورت طبیعت آل سعود و وهابیت پیش می رفت اثری از این خانه هم نبود، اما در دوره ملک عبدالعزیز که می خواستند خانه را خراب کنند شیخ عباس قطان شهردار مکه پیشنهاد می دهد اینجا را خوب است کتاب خانه بکنیم، لذا بنایی آنجا بنا می شود به عنوان مکتبة المکه المکرمه و کتابخانه می شود که الآن هم باقی است، کتابخانه است و دریغ از اینکه آنجا تابلویی بزنند مولد النبی الأعظم، که مبادا اگر چنین تابلو و آدرسی داده شود و اشاره ای بشود کسانی بروند خود را متبرک به آنجا بکنند و دچار شرک شوند، و در سالهای گذشته هم گاهی مشرف بودم می دیدم که کسانی از مسلمانان شبه قاره می آمدند آنجا و به محل ولادت پیامبر خود را متبرک می کردند و آنها هم می دیدند و مانع می شدند مأموری گذاشته بودند که مبادا اینها از دین خارج شوند با تبرک، و این خانه محل ولادت پیامبر بوده، مولد النبی بوده، و پیامبر (ص) در آنجا ساکن بودند تا با خدیجه (س) ازدواج کردند خانه در اختیار شان بوده و منتقل به خانه خدیجه هم شدند، لذا پیدا است که خانه خدیجه محل سکنی خدیجه بوده همچنان، و لذا مولد الزهرا در خانه خدیجه است، آن زمانی که خانه خدیجه برقرار بود، جایی در خانه مشخص بود به عنوان مولد الزهرا محل ولادت حضرت زهرا (س) و مورد زیارت و تبرک بوده، بعد از هجرت رسول خدا (ص) از مکه به مدینه این خانه را عقیل برادر امیرالمؤمنین (ع) تصاحب کرد، خانه های مسلمان ها را مشرکان تصاحب می کردند، عقیل این خانه را تصاحب کرد و دیگر به پیامبر برنگشت اهل بیت هم با کرامت برخورد کردند با این خانه در حالی که وارث آن اهل بیت بودند و حتی دارد که پیامبر اکرم (ص) در فتح مکه وقتی که وارد مکه شد به آن خانه نرفتند باز با کرامت برخورد کردند، حتی به پیامبر پیشنهاد شد که به خانه خودتان بروید فرمود که مگر خانه ای برای ما باقی مانده است؟ به هر حال عقیل چنین تصرفی را کرد و بعد هم بعضی از فرزندان عقیل این خانه را در نیمه دوم قرن اول دوره حجاج به محمد بن یوسف ثقفی برادر حجاج فروختند، او هم آنجا خانه ای داشت، ملحق به خانه خودش کرد که بزرگتر بشود، تا زمان بنی عباس خیزران مادر هارون عباسی او این خانه را دوباره گرفت و تبدیل کرد به مسجد و جدا کرد از آن خانه محمد بن یوسف، یک چنین دوره ای را طی کرده این خانه در ادوار بعد همینطور به عنوان مولد النبی مطرح بوده تا همین اواخر چند ده سال قبل که شیخ عباس شهردار مکه قبل از اینکه آنجا را تخریب بکنند بطور کامل آثار را از بین ببرند، پیشنهاد کتابخانه شدن آن را داد به عنوان مکتبة المکة المکرمة امروزه باقی است، به عنوان کتابخانه است البته مورد استفاده نیست که رفت و آمد چندانی در آن باشد اما بالأخره تابلوی کتابخانه خورده.

مجری:

خیلی متشکریم، خیلی بحث جالبی بود حالا ما 10 ربیع الأول هم روز مبارکی است روز ازدواج پیامبر با حضرت خدیجه (س) بود که گذشت و حالا سؤالاتی هم ان شاءالله اگر برسیم در آن خصوص هم داریم که مطرح کنیم.

مباحثی که مطرح کردید در خصوص میلاد پر برکت پیامبر اکرم و مناسبت 17 ربیع که نزدیک هست و نکته مهمی هم که داشتید این است که حتماً 17 ربیع جزو 4 روز بزرگ است در سال برای روزه گرفتن که این تذکر را شما دادید که روزه مستحبی دارد و ان شاءالله خدا توفیق بدهد ما بتوانیم این روز را با روزه گرفتن گرامی بداریم.

حاج آقا در روایات خیلی مشهور است حالا بعضی وقت ها هم شاید بعضی ها تعجب می کنند نمی شنوند برخی از این چیزها را ولی خب در میان عامه مردم مشهور است که یکسری وقایعی رخ داده است در آن شب، آتشکده یزد، یا کاخ کسری 14 تا از ایوان هایش خراب شده، آن خاموش می شود دریای فلان جا خشک می شود، در خصوص این وقایع برای ما توضیح می فرمایید؟

استاد جباری:

بله اینها که اشاره فرمودید مشهور به ارهاصات هست از ریشه رهص است ظاهراً به معنای سنگ زیربنا است، سنگی که دیوار روی آن ساخته می شود، در واقع به نحوی مفهوم آن این است که زمینه سازی و تمهید هست برای یک واقعه مهم، اصطلاحاً ارهاصات وقایع خارق العاده ای هستند که خداوند متعال قبل از بعثت یا قبل از ولادت یک پیامبر اینها را محقق می کند، در واقع مختص پیامبر ما هم نیست، درباره حضرت موسی هست راجع به حضرت عیسی هست، حضرت عیسی با آن اعجاز در گهواره سخن گفتند،

«إِنِّي عَبْدُ اللَّهِ آتَانِيَ الْكِتَابَ وَجَعَلَنِي نَبِيًّا»

مریم/30

حضرت موسی نجات یافتن از پرورش در کاخ فرعون و بعد نجات پیدا کردن و این حوادث خارق العاده ای است که خداوند درباره انبیاء محقق می کند، درباره پیامبر اکرم (ص) در روایات متعدد است، هرچند ممکن است بعضاً به بعضی از اینها ایراد سندی بگیرند اما به لحاظ تکثر و تعدد و تنوع منابع هم در شیعه هم اهل سنت، هم متون روایی هم متون تاریخی، مثلاً تاریخ یعقوبی و طبری اینها را نقل کردند متون روایی ما هم مثل امالی مرحوم صدوق و امثال اینها، در کتب اهل سنت هم همینطور نقل شده و لذا نمی شود صرف نظر کرد و رفع ید کرد که بعضی از آنها شما اشاره فرمودید، یکی از مشهورترین رخدادها همین ایوان کاخ کسری است و مدائن که من مکرر وقتی که این بحث پیش می آید، آرزو می کنم توصیه می کنم ای کاش، عزیزانی که مشرف می شوند به کاظمین و بغداد، جزو همین کاروان های زیارتی، جزو برنامه زیارت مدائن هم از دو جهت در برنامه قرار بگیرد، مدائن فاصله زیادی با بغداد ندارد، در حدود 40 کیلومتری جنوب شرقی بغداد باید باشد، و از دو جهت یک جهت قبر و مزار و حرم جناب سلمان، صحابی برجسته پیامبر (ص) و حذیفه صحابی دیگر پیامبر و شیعیان امیرالمؤمنین در آنجا است بخصوص سلمان برای ما موضوعیت دارد از بهترین اصحاب پیامبر و امیرالمؤمنین (ع) ما است و می دانیم که چرا سلمان در آنجا است، خب عزیزان بیننده مستحضر هستید در فتوحاتی که در زمان خلیفه دوم در اواسط خلافت یا نیمه دوم خلافتش صورت گرفت در ارتباط با ایران و مناطق تحت قلمرو دولت ساسانی فتح شد و یکی از دو پایتخت شان که همین مدائن باشد، فتح شد و سلمان نقش مهمی داشت در فتح مدائن و تقلیل خونریزی به جهت اینکه ایرانی بود زبان فارسی بلد بود و با فرهنگ آنها آشنا بود، یزدگرد هم که فرار کرده بود، و بالأخره با گفت و گوی سلمان و تدبیری که سلمان اندیشید، مدائن سریعتر فتح شد و پایتخت دولت ساسانی یکی بیستون بود که در کرمانشاه بود و یکی هم مدائن، یکی از دو پایتخت شان فرو ریخت و دیگر آغاز فتوحات بعدی در ایران بود که از این منطقه شروع شد و بعد هم عمر سلمان را والی مدائن قرار داد، یکی از وجوه محتمل برای این که چرا سلمان، همین هست که سلمان آشنا بود، فتوحات تازه داشت انجام می گرفت کسانی باید آنجا می ماندند به عنوان استاندار که با این فضا آشنا هستند، مناسبترین جناب سلمان بود، و استانداران ما و مسئولان حکومتی باید واقعاً سیره زاهدانه سلمان در ورودش به مدائن و رحلتش در همانجا را مطالعه کنند که با زهد تمام بدون اینکه از دنیا چیزی برای خودش اندوخته کند آنجا به هر حال مسئولیت داشت و بعدش هم در حدود سال 34 یا 35 هجری در اواخر دوره عثمان در همانجا از دنیا رفت و امیرالمؤمنین (ع) به طی الأرض خودش را رساند به مدائن و تغسیل و تکفین و تدفین بدن سلمان توسط امیرالمؤمنین (ع) انجام گرفت طبق روایات، و لذا قبر ایشان واقعاً باید زیارت بشود صحابی کمی نیست، و سلمان منا اهل البیت است، محبوب فاطمه بوده محبوب پیامبر بوده، به عنوان باب امیرالمؤمنین معرفی شده، نکته دوم هم دیدن بقایای این کاخ کسری است که در اشعار ما هم در ادبیات فارسی هم آمده

هان! ای دلِ عبرت‌بین! از دیده عِبَر کن! هان!          ایوانِ مدائن را آیینهٔ عبرت دان!

این بقایای این ایوان عظیم، طاق ایوان که تقریباً شاید دو سوم آن تخریب شده، یک سوم مانده اگر دولت عراق رسیدگی نکند و یک مقدار تقویت بنا نکند این هم فرو می ریزد و این اثر باستانی شاید 2هزار ساله، 2 هزار سال از این جهت عرض می کنم که راجع به تاریخ بنای این کاخ کسری یک اختلافی بین مورخان وجود دارد، آیا این را خسرو اول یا همان انوشیروان که عربها کسری می گفتند خسرو را معرب آن همین کسری است و آیا انوشیروان بنا کرد یا بعضی ها می گویند نه شاپور اول در حدود دویست و اندی بعد از میلاد حضرت مسیح او بنا کرده، و پادشاهان بعدی آمدند و تکمیل کردند، مثلاً ایوان را آیا کسری بنا کرده، به هر حال یک چنین سابقه ای دارد این طاق و در شب میلاد رسول خدا (ص) یک اتفاقی که طبق روایات در ارتباط با ایوان کسری اتفاق افتاد شکاف برداشتن آن ایوان بود و همینطور ریختن 14 کنگره، کنگره یعنی سر دیوار های این کاخ بود که 14 تا از این کنگره ها فروریخت و یک وقت مرحوم امام یک نکته ذوقی را مطرح می کرد که چه بسا این نشان فروریختن این بساط پادشاهی بعد از 14 قرن بوده باشد، مرحوم امام هم پیدا است که این روایات را اعتماد دارد که این را پذیرفته

مجری:

جالب است که حالا آن ایام با همین ایام ربیع مصادف بوده، دقیقاً در همین ایام 12 تا 17 ربیع الأول ایامی است که در آن سال دهه فجر را هم ما داریم

استاد جباری:

بله این را من نمی دانستم اگر باشد که خیلی جالب است، تطبیق تاریخی داده شود، نکته خوبی است در تکمیل این نکته، و عرض کنم که یکی این بوده این بحث شکاف برداشتن و تخریب آن کنگره های ایوان کسری، و حوادث دیگری مثل آتشکده فارس که می دانیم زرتشتیان دین تحریف شده مجوس را، مجوسیت پیغمبری هم بوده برای مجوسیان که طبق روایات ما پیغمبر را کشتند کتاب او را آتش زدند و در روایات ما درباره مجوس است، اصلاً ممکن است زرتشتی که ایرانی ها به آن معتقد بودند همان پیغمبر مجوس است یا نه کس دیگری است، که به هر حال این دین تحریف شده مجوس در ایران رواج داشته و یکی از تحریفات این است که اینها بحث آتش را تقدیس می کردند به عنوان نماد خدای نور در مقابل ظلمت و اهریمن، و آتشکده فارس، آتشکده بسیار مهمی بوده، می گویند نزدیک هزار سال این را نگذاشته بودند خاموش شود و در آن شب خاموش می شود، بتها در آن شب سرنگون می شوند، از جمله بتهایی که در اطراف خانه کعبه و کنار خانه کعبه نصب بودند، یعنی نمادهای شرک در آن شب خاموش می شوند یا فرو می ریزند، و مثلاً موبد موبدان در ایران خوابی می بیند که آن خواب تعبیرش همین فتح ایران توسط پیروان پیامبری هست که در آن شب متولد شده، دریاچه ای بوده ظاهراً مورد تقدیس بوده در منطقه ساوه و خشکیده می شود، و اینها مجموعه رخداد هایی است که اتفاقاً این جریان عامل الفیل را که اشاره کردم بعضی ها زمان ارهاصات دانستند، یعنی یک امر خارق العاده ای بوده که قرآن هم از آن یاد می کند، که اشاره شد حدود 55 روز تا 60 روز، یعنی 55 روز قبل از میلاد رسول خدا (ص) اینها نابود شدند و قبل از میلاد پیامبر بوده.

مجری:

این همان عرضی است که داشتم که بالأخره باید اینجا یک توجه خاصی شود در همین ارهاصات هم شما فرمودید بیشتر بخاطر اینکه توجه بشود بخاطر همچین حادثه ای که می خواهد رخ بدهد

استاد جباری:

بله، در واقع خداوند متعال این میلاد را قرین کرده با یک حوادث خاصی که در تاریخ هم منعکس شود و بدانند بشریت که یک میلاد عادی نبوده، مثل میلاد یک بچه ای مثل دیگر بچه ها، نه پیامبر خاتم و پیامبر اعظم در این شب متولد شده و این تولد او طلیعه یک چنین رخدادهایی است، یعنی رخدادهای محو شرک، محو نشانه های دوری بشر از توحید در واقع چنین نمادهایی اتفاق افتاد

مجری:

اتفاقات هم اینطور نیست که مثلاً بگوییم محصول یک منطقه باشد، در کل دنیا بوده، در روم بوده در ایران بوده

استاد جباری:

بله در جاهای مختلف، چون بعضی اشکال می کنند که آتشکده خاموش شد آنها چه فهمیدند که به چه خاطر خاموش شده، بتها سرنگون شدند از کجا فهمیدند، لزومی ندارد آنها فهمیده باشند، در عالم تکوین خداوند متعال یک چنین آثاری را مترتب کرد برای ولادت پیامبر، بعدها که خواهند فهمید، اینها که بعد گزارش می شود و منطبق می شود مجموعه این حوادث

مجری:

همان روزهای مهم که شما فرمودید خیلی وقت ها در ذهن مردم هست

استاد جباری:

بله، در روایات ذکر می شود و بشریت خواهد فهمید که آن شب، شب خاصی بوده و یک چنین آثاری در عالم تکوین رخ داده است

مجری:

در  فیلمی که معروف است برای پیامبر (ص) به نام محمد (ص)، آنجا ساخته شد، فکر کنم به این نکته هم اشاره شد که آن شب تنها مولودی بود خود پیامبر بوده و آنجا یک صحبت های این شکلی داریم، این را هم داریم که در آن شب غیر از پیامبر اکرم کس دیگری متولد نمی شود، درست است این قضیه؟

استاد جباری:

من این را ندیدم در روایات، حالا ادعای آن فیلم از کجا بوده شاید باشد من اطلاع ندارم، که مولود دیگری در آن شب متولد نشده بعید نیست اما سندش را باید دید.

مجری:

حاج آقا باز سؤالی هم شده، احتمالاً اساس این سؤال هم به همان بحث بر می گردد در آن فیلم اشاره داشت که کنیز ابولهب شیر می دهد به پیامبر در جریانی که هست، این چطور آیا واقعاً گزارشی داریم در تاریخ که آیا واقعاً کنیز ابولهب یا همان ثویبه به پیامبر شیر داده اصلاً یا نه؟

استاد جباری:

بله نقل شده در متون و در روایاتی نقل شده و مورد نقد قرار گرفته، من ارجاع می دهم عزیزان بیننده را به همین کتاب الصحیح من سیرة النبی الأعظمت (ص) از مرحوم علامه سید جعفر مرتضی عاملی، جلد دوم این کتاب ایشان پرداخته به این مسئله و نقد کرده و رد کرده، اجمالاً ادعا می کنند که وقتی که رسول خدا (س) متولد شد از مادرش یک مقدار روزهای اندکی که در این هم اختلاف روایت وجود دارد که آیا 7 روز یا 3 روز از مادرش شیر خورده و بعد ثویبه کنیز ابولهب آن حضرت را شیر داده و بعد حلیمه سعدیه آمده، اینکه ثویبه شیر داده باشد روایاتش متناقض هست، مختلف هست یکی از وجوهی که مرحوم علامه سید جعفر مرتضی عاملی به آن اشاره می کند برای رد این روایت این هست که روایات یکسان نیست و لسان روایات متناقض باهم هست، اینکه یکی از اینها این است که مدتی که ثویبه پیامبر را شیر داده در بعضی هست که «ارضعته ایاماً»، در منابعی که حالا آدرس را هم می آورد، طبقات ابن سعد و بعضی منابع دیگر هست که روزهایی پیامبر را شیر داد، بدون اینکه مشخص شود، بعضی هایش می گوید چهار ماه پیامبر را شیر داد که با روایات مربوط به حلیمه  در تعارض هست، در بعضی هست که مادر پیامبر 3 روز شیر داد بعضی ها می گویند 7 روز، بعضی ها می گویند 9 روز و بعضی می گویند 7 ماه، در اینکه مادر پیامبر 7 ماه شیر داده ثویبه این مقدار شیر داده، یک تناقض از این جهت وجود دارد، دوم اینکه گفتند ابولهب ثویبه را آزاد کرد، چه زمانی آزاد کرد؟ باز در این اختلاف هست، وجود زمان عتق ثویبه، آیا زمانی هست که ثویبه به ابولهب بشارت ولادت پیامبر (ص) را داده بعد ابولهب ثویبه را آزاد کرده و ثویبه هم آمده پیامبر را شیر داده، یعنی در همان بدو ولادت پیامبر آزادی ثویبه بوده، یا نه بعضی ها می گویند بعد از 50 سال نزدیک هجرت پیامبر ثویبه آزاد شد یا حتی بعضی روایت بعد از این تاریخ را می گوید، این نشان می دهد پس آیا آزادی اش بخاطر بحث شیر دادن بوده اصلاً ربطی به این نداشته 50 سال بعد بوده، و بعد مترتب ر این قصه کردند این نکته را که خوابی را نقل کردند که ابولهب را در عالم رؤیا دیدند که در وضع خیلی بدی بود و از او سؤال کردند گفت که بله من در عذاب هستم، گفتند عباس برادرش او را در خواب دیده، و اینجا هم باز اختلاف وجود دارد عباس او را در خواب دیده یا پیامبر اکرم او را در خواب دیده، و در حال بسیار بدی دیده و از حال او سؤال کردند گفته حالم خیلی بد است جز اینکه گاهی عذاب از من تخفیف داده می شود و سبک می شود عذابم، و یک مقدار با انگشت به من آبی داده می شود که من بخورم و هر روز دوشنبه، چرا؟ چون من ثویبه را در آن روز آزاد کردم بخاطر ولادت پیامبر، مترتب بر این هم کردند چنین نقلی را، و نکته مهمتر که ایشان متعرض می شود این است که، گفتند شیری که این ثویبه به پیامبر داده همان شیر فرزندش مسروح بوده از ابولهب که حمزه را هم با همان شیر فرزندش شیر داده، در حالی که اختلاف سنی بین حمزه و پیامبر حداقل 4 سال گفتند اختلاف سنی وجود داشته و قول دیگر هم وجود دارد، و این نشان می دهد که چطور می شود که شیر او 4 سال طول کشیده هم فرزندش را شیر داده هم حمزه را شیر داده 4 سال بعد هم پیامبر را شیر داده، این یک مقدار دچار تردید می کند ما را نسبت به این جریان، و لذا این را از این باب عرض کردم که تلقی به قبول نکنیم، چون حتی دیدم که بعضاً در بعضی از منابر بعضی از سخنرانان ما بی توجه به این نقدهایی که علامه جعفر مرتضی وارد کردند این را تلقی به قبول کردند چون در فلان کتاب تاریخی نقل شده.

مجری:

دست شما درد نکند خیلی جالب بود این بحث، یک سؤال خیلی مهمی است که این را هم به مناسبتی که عرض کردیم 10 ربیع سالروز ازدواج پیامبر اکرم و حضرت خدیجه (س) هست، سؤال شده که واقعاً حضرت خدیجه (س) در زمان ازدواج و آن قضیه خواستگاری چند سال شان بوده، واقعاً سن شان بالا بوده آنقدر که می گویند یا نه

استاد جباری:

 اقوال متعددی درباره سن حضرت خدیجه (س) نقل شده، و از قول به 25 سال شروع می شود، 28 سال هست، 30 سال هست، 34 سال 35 سال، 40 سال حتی بالاتر 44 سال 45 سال 46 سال یعنی هنگام ازدواج با پیامبر سن او این مقدار بوده، اما در این میان آنچه که بسیاری آن را ترجیح داده اند و شواهد آن را تأیید می کند، محققینی در این ارتباط مقاله نوشتند، حالا عزیزان بیننده را خوب است ارجاع بدهم به آن مجموعه مقالاتی که در کنگره ای چند سال قبل، 4 سال قبل برگزار شد، جامعة المصطفی العالمیه در قم این را برگزار کردند، با عنوان صدف گوهر وجه نام گذاری هم مشخص است یعنی حضرت خدیجه صدفی است که در خودش گوهر فاطمه را پرورش داد، به عنوان صدف گوهر، بیش از 2 -3 جلد چاپ شد که یکی از مقالات راجع به سن خدیجه است که آنجا با شواهدی چنانکه مرحوم علامه مرتضی هم این را تأیید می کند 28 سال را، «رجّحه کثیرون» بسیاری این را ترجیح دادند و قول به 25 سال هم بیهقی آن را صحیح می داند

مجری:

پس این قول جدیدی نیست از همان قدیم بوده

استاد جباری:

بله بوده، اینکه چرا 40 سال مشهور شده این خیلی مشخص نیست شاید جریان خلافت به این سمت رفت با طبع خاص امثال عایشه

مجری:

مثلاً عایشه 20 ساله را بکنند 9 ساله 10 ساله اینطرف حضرت خدیجه را بیشتر کنند

استاد جباری:

بله، عایشه تلاش داشت خودش را سوگلی پیامبر در میان همسرانش جلوه بدهد، و گاهی تیکه های بدی می آمد خطاب به حضرت زهرا (س)، یک وقت پیامبر وارد خانه شد اشک فاطمه جاری شده بود، پرسید چیست گفت که این عایشه راجع مادر من اینطور می گوید، تنقیص مادر من را کرده، که می گوید مادر تو زن مسنی بود و فلان، و به پیامبر هم گفت که چرا اینقدر نسبت به خدیجه حساس هستی، احساساتی می شوی، خدا بهتر از او را به تو داده، پیامبر فرمود نه خدا بهتر از خدیجه را به من نداده، خدیجه زمانی که مردم به من کافر بودند، مسلمان شد ایمان به من آورد، اموالش را صرف ترویج اسلام کرد و از او صاحب فرزندانی شدم که مثل تو از آوردن آن فرزندان عقیم مانده اید، پیامبر خیلی علاقه مند به حضرت خدیجه (س) بود، لذا راجع به سن جناب خدیجه این قول به 28 سال قول ترجیحی  و مرجحی است، حالا چرا تا 28 سال در فضای مکه  مثل خدیجه ای آیا ازدواج کرده یا نکرده بحث دیگری مطرح است که نسبت دادند به خدیجه که قبل از آن دو ازدواج دادشته یکی با ابوهاله تمیمی، یکی با عتیق بن عائذ مخزومی که قول نادرستی است به جهت اینکه در روایات دارد خدیجه خواستگارانی از سران قریش داشت و رد می کرد، دلیلش هم این است که، آنها کفو خدیجه نبودند، خدیجه طاهره بود، خدیجه ملقب به طاهره بود

مجری:

خوب است اگر کاویده شود دوره جاهلیت ملقب بودن به طاهره بودن حضرت خدیجه خیلی خوب باشد

استاد جباری:

اگر یکی بیاید با یک عرب مشرک ناشناخته ازدواج بکند چنین نسبت هایی بدهند، اینها در جای خودش نقد شده و کفوی مثل پیامبر را پیدا کرد و خودش پیشنهاد ازدواج به پیامبر را داد که در روایات آمده البته با واسطه ای فرستاد نزد او

مجری:

پس اجمالاً به فرمایش حضرتعالی  قطعاً زیر 28 سال که از عهد کهن در واقع در کتب اولیه ما مستند و گزارش هایی داریم که حضرت خدیجه 25 یا 28 بوده، خ اصلاً 45 و 46 هم داشته باشد که اصلاً محال است چون عملاً ولادت حضرت زهرا خودش قابل سؤال می شود که چگونه حضرت زهرا (س) به دنیا آمده

استاد جباری:

عزیزان همین جلد الصحیح من سیرة النبی سن حضرت خدیجه در اینجا بحث شده، و در واقع فصل دوم خدیجه فی بیت النبی، اینجا اقوال مربوط به سن حضرت خدیجه و ترجیحی که ایشان می دهد اینجا مفصل اشاره شده.

مجری:

خیلی متشکریم وقت مان تمام شد متأسفانه، سؤالات مهمی هم داشتیم از حضرتعالی جناب آقای دکتر جباری استاد حوزه و دانشگاه تشکر می کنیم از حضوری که اینجا داشتید و وقتی که در اختیار مان گذاشتید، ان شاءالله که بینندگان هم مثل بنده و همکاران مان از حضرتعالی استفاده کافی را برده باشند از این مباحثی که به ما ارائه کردید.

خب عزیزان بیننده آینه تاریخ تمام شد بازپخش ما را هر 8 ساعت یکبار میتوانید ببینید، فردا شنبه هست کسانی که دارند می بینند خدمت اینها هم عرض سلام و ادب و احترام داریم، ان شاءالله که برای شما هم مورد استفاده قرار گرفته باشد، تا دیدار دیگر همه شما را به خدای منان می سپاریم.

اللهم عجل ولیک الفرج.