آینه تاریخ _ اعراب و ایرانیان

عزیزان بیننده سلام وقت شما بخیر برنامه‌ای را می‌ خواهیم تقدیم حضور شما کنیم در این ساعت دقایق برنامه آینه تاریخ از شبکه جهانی حضرت ولیعصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است همانگونه که می دانید برنامه در اولویت خودش پاسخ سوالات تاریخی شما را قرار می دهد و بعد موضوع برنامه به مناسبت و موضوعی که در هر هفته است تقدیم حضور شما می شود و استاد عزیزمان که این زحمت را می‌کشند و این محبت را دارند که ما را راهنمایی می‌کنند در این مسائل جناب آقای دکتر جباری استاد حوزه و دانشگاه هستند و متخصص در مسائل سیره و تاریخ امروز هم این افتخار را داریم در شامگاه جمعه چون هفته‌های گذشته در محضر ایشان هستیم و ان شاء الله بهره‌مند خواهیم شد استاد عزیز سلام وقت شما بخیر خیلی خوش آمدید.

استاد: جباری

علیکم السلام و رحمت الله بسم الله الرحمن الرحیم بنده هم عرض سلام و ادب دارم حضور شما جناب آقای قضبانی و همه بینندگان گرامی برنامه هر جایی که شرف حضور دارند از خداوند متعال توفیقات و تاییدات روز افزون را به بهترین‌ها را برای شما عزیزان طلب می‌کنم ان شاء الله که آنچه که انجام می‌دهیم می‌دهید و آنچه که می‌گوییم انجام می دهیم ان شاء الله مرضی خداوند متعال و ولی خداوند متعال حضرت حجت (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ولی نعمت همه ما باشد ان شاء الله و عرض تسلیت این ایام را ایام سوگواری شهادت جانگداز مولات و سرور ما فاطمه زهرا (سلام الله علیها) بانوی دو عالم ان شاء الله که همه بتوانیم حق عزاداری و عرض ارادت به ساحت مقدس آن حضرت (سلام الله علیها) را ادا کنیم ان شاء الله در خدمت هستم.

مجری:

ان شاء الله ما هم خدمت شما عرض تسلیت داریم این ایام پر سوز و گدازی که مربوط به شهادت حضرت زهرا (سلام الله علیها) است و از خداوند متعال خواستار هستیم.

که توسلات حضرتعالی عزاداری‌های شما و ما و همچنین عزیزان بیننده مقبول درگاه الهی باشد و روز جمعه که متعلق به آقا امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است ان شاء الله ما با این قلیل توسلاتی که داریم و این کمترین کارهایی که ما می‌تونیم کنیم در این مراسم شرکت می‌کنیم با این کارها تسلی بخش قلب پر از سوز و گداز آقا امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) باشیم و از خداوند خواست داریم که به حق حضرت زهرا (سلام الله علیها) هرچه سریعتر فرج آقا را برسانند و ان شاء الله انتقام این مظلومه جهان شاید بتوانیم بگوییم اولین مظلومه در روی زمین حضرت زهرا (سلام الله علیها) است در واقع بتوانیم انتقام این ظلمی که به حضرت زهرا (سلام الله علیها) روا شده است از سوی دشمنان که بگیریم در معیت آقا امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف).

اما سه هزار پانزده پانزده پانزده سامانه ای است که آشنا هستید با این شماره سامانه پیامکی شبکه حضرت ولیعصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است از این طریق می‌توانید با ما ارتباط بگیرید و مسائل خودتان را مطرح کنید به صورت متنی فضای مجازی هم ما باز در خدمت شما هستیم شماره‌های شبکه در سایت است سایت شبکه حضرت ولی عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و اپلیکیشن شبکه حضرت ولیعصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ولی ارتباط از آن طریق هم با ما ارتباط داشته باشید برنامه‌ها را به صورت زنده مستقیم از این دو طریق هم می توانید ببینید و آرشیو شبکه که خیلی هم مهم است در اختیار شما عزیزان از این طریق هم است و می‌توانید سوالاتی که شاید خیلی اوقات فکرتان است را از آنجا هم پیدا کنید با موضوعاتی که در ذیل آن فایل‌ها در آرشیو قرار داده شده است اما تلفنی هم که زیرنویس شده است این هم پل دیگری است که شما همین الان می‌تونید تماس بگیرید.

و سوال خودتان را ان شاء الله به صورت زنده مستقیم پخش مطرح کنید استاد ان شاء الله پاسخگوی سوال شما هم خواهند بود اما جناب آقای دکتر ما در جلسه قبل مسئله‌ای که از بیننده‌ای به ما رسیده بود از حضرتعالی بپرسیم بخشیش را جواب دادید بخشیش ماند به خاطر ضیق وقت این را اگر صلاح بدونید تکمیل کنیم موضوع بحث همان تعبیر ایشان که مسلمان ها بود حالا به تعبیر دیگر اعراب به ایران است که آن بیننده می گفت از نظر باستان گرایان این گونه است که آن ها حقی نداشتند به ایران حمله کنند یک بخش کتابخانه سوزی بود اشاره فرمودید که بحث کتابخانه کتابخانه سوزی در ایران آیا واقعا بوده است نبوده است و اینکه باز آن ها ادعا می‌کنند که جناب سلمان فارسی به خاطر راهنمایی به اصطلاح ایشان باز مسلمان ها در حمله به ایران و لشکر کشیشان چون راهنمایی کرد به ایران در واقع خیانت کرده است این را برایمان بیشتر توضیح بدید بعد برویم به سیره سیاسی از زهرا (سلام الله علیها) که از به اصطلاح محور اصلی بحث ما در این دو هفته بود.

استاد: جباری

بله متشکرم بیننده گرامی بابت طرح یک شبهه‌ای که این شبهه مطرح است اگرچه بارها هم پاسخ داده شده است اما خوب هر زمان گویا باید تکرار شود چون شبهه تکرار می شود در فضای مجازی به طرق مختلف من شاید برنامه قبل می‌خواستم این کتاب ارزشمند را معرفی کنم فرصت نشد از شواهد اینکه شبهه شبهه به هر حال سابقه دار چند ده ساله است این شبهه حداقل در قرن اخیر مطرح بوده است به خصوص بعد از اینکه این نگاه ناسیونالیستی ایرانی افراطی منحرف مطرح شد حالا شاید از دوره به هر حال رضاخان به این طرف دوره پهلوی بیشتر این نگاه مطرح شد قبلش هم جمله بود اما در این دوره که یک مقدار بحث عرب ستیزی و ایرانی گرایی مطرح بود از ناحیه دو گروه یکی افراد دین ستیز آن هایی که اعتقادی به دین به اسلام ندارند و معتقد هستند که به هر حال این عرب ها آمدند چیزی را تحمیل کردند به ما و همان ‌هایی که شاید دین ستیز نیستند اما یک مقدار همان بعد تعبیر شاید ناسیونالیسم ایرانی درشان به هر حال قوی است و با واقعیات تاریخی خیلی آشنا نیستند از ناحیه آن ها مطرح شد کسانی هم کتاب‌هایی نوشتن مثلاً مرحوم دکتر عبدالحسین زرین کوب کتابش کارنامه اسلام البته بعداً جبران کرد کارنامه اسلام هم چیزی قریب به همین شبهه را با بیان ها یی مطرح کردند و البته بعداً کتاب دیگر نوشته بود سعی کرد جبران کند آن لغزشی که در این کتاب داشت و به دلیل وجود چنین شبهات مرحوم شهید مطهری که واقعاً به تعبیر العالم بزمانه بود در هر زمان متوسط بود مثل یک سنگربانی که لب مرز است و مواظب است که دشمن شبیخون نزند.

ایشان در لب مرزهای فرهنگی حضور بیداری داشت و شبهاتی که مطرح می‌شد بلافاصله به هر حال با آن نگاه دقیق و عمیق و آشنایی عمیقی که با معارف اسلامی داشت پاسخ می‌داد اگر درباره حقوق زن در اسلام که این به هر حال نگاه ظالمانه ای بعضاً دارند تهمت ظالمانه به اسلام می‌زنند در حالی که مترقی‌ترین قوانین را اسلام نسبت به زن دارد آن زمان شبهات مطرح می‌شد شهید مطهری بررسی حقوق زن در اسلام را که مجموعه مقالاتی بود در مجله زن روز آن زمان ایشان می‌نوشت چاپ می‌شد بعد مشهور کتاب ارزشمند شده است بعد از حقوق زن در اسلام درباره این شبهه هم که به هر حال مطرح کردند به گونه ای که گویا ایرانیان چیزی داشتند خیلی بالا و برتر و اسلام آمد و از آنها گرفت مرحوم شهید مطهری کتاب ارزشمند خدمات متقابل اسلام و ایران را تدوین کردند که کتابش نسبتاً قطور و در مجموعه آستان شهید مطهری موجود مستقل هم چاپ شده است.

من توصیه می‌کنم بینندگان عزیز که اهل مطالعه هستند ان شاء الله این کتاب را حتماً در سیر مطالعاتی خودشان قرار بدهند اطلاعات خیلی خوبی در این کتاب است و به خصوص به این شبهه پرداخته خدمات خدمه یا خدمات متقابل اسلام و ایران از عنوانش پیدا است شهید مطهری نمی‌خواهد بفرماید که فقط اسلام به ایرانیان خدمت کرد بلکه ایرانیان هم خدمات خیلی خوبی به اسلام کرده است که به بخشش در برنامه قبل اشاره کردم یا به عنوان یک نمونه عرض کردم که مثلاً شما جدایی از آن آثار تفسیری حدیثی دیگر آثار اخلاقی فلان مجموعه آثاری که ایرانیان در بعد فرهنگی تدوین کردند در بعد حدیثی شما ده کتاب حدیثی اصلی شیعه و سنی صحاح سته و کتب اربعه را کنار هم بگذارید همه آن ها ایرانیان حتی در بحث ادبیات عرب که اصلاً زبانشان نبودند و به هر حال آثاری تدوین کردند به زبانشان عربی شد بسیاری از آن ها به خاطر همین به هر حال اینکه زبان دین زبان قرآن زبان سنت و احادیث عربی بود.

این را خوب در جای خودش مفصل بحث شده است در آن کتاب هم خیلی خوب مرحوم شهید مطهری شواهدی را آوردند اما این را در برنامه قبل جمله گفته شد و این کتاب می خواستم معرفی کنم اما آن دو نکته‌ای که باقی مانده بود و بیننده گرامی هم به هر حال پاسخ داده شود در ارتباط با بحث کتاب سوزی اتفاقاً در آن کتاب شهید مطهری به همین شبهه پرداخته شده است به این تهمت کتاب سوزی توسط ایرانیان خلاصه مطلب این است من عرض می‌کنم بعد پاسخش را اشاره خواهم کرد خلاصه این است که ادعا شده است که مسلمانان در جریان فتوحات ایران این ها آمدند به کتابخانه‌هایی برخورد کردند در جندی شاپور و غیر از آن و عرض کنم که فرمانده سپاه ایران که آقای سعد بن ابی وقاص بوده است استعلام کرد از عمر که ما نسبت به کتاب‌ها چه کنیم عمر هم پاسخ داد که این ها را بسوزاند چون ما قرآن را داریم احادیث پیامبر (صل الله علیه و آله و سلم) را داریم و و قرآن به شدت بیانش است و ما نیازی به این نداریم اگر هدایت باشد که قرآن هدایتش بیشتر است اگر ضرورت که ما نیازی به این نداریم و لذا این کتاب‌ها را یا سوزاندند یا ریختند در آب رودخانه و از بین بردند و یک چنین ذخیره بزرگ علمی و فرهنگی که ایرانیان داشتند عرب ها یک مسلمان از بین بردند این تهمتی است که مطرح شده است اما پاسخ به این مسئله در چند محور باید ذکر شود من قبل از اینکه آن چند محور خلاصه عرض کنم باز ارجاع می دهم به همین کتابی که الان زیر دستم است و جمع و جور شبهه را مطرح کرده است.

و در چند محور به آن پاسخ داده است البته ایشان هم وام گرفته است از همان تحقیقات مرحوم شهید مطهری و ارجاع به کار مرحوم شهید مطهری مرحوم استاد مهدی پیشوای (رحمت الله علیه) که ایشان دو جلد کتاب در مجموعه آثارشان راجع به تاریخ اسلام جلد اولش تاریخ اسلام عصر جاهلی است و عصر پیامبر اکرم (صل الله علیه و آله و سلم) تا رحلت پیامبر (صل الله علیه و آله و سلم) و جلد دوم که همین است تاریخ اسلام از سقیفه تا کربلا و در این قسمت به دوره سه خلیفه پرداختند دوره امیرالمومنین (سلام الله علیه) دوره امام حسن (سلام الله علیه) و امام حسین (سلام الله علیه) تا حادثه کربلا که کتاب بسیار ارزشمندی است نشر معارف هم چاپ کرده است این کتاب را عزیزانی که به هر حال مایل باشند با اطلاعاتی درباره حوادث بعد از رحلت پیامبر (صل الله علیه و آله و سلم) آشنا شوند مطالعه این کتاب توصیه می شود خاصیت این کتاب همان بحث بعد سیاسی این کتاب هم است دیگر هم بعد سیاسی بعد فرهنگی ابعاد کمتر به آن بعد پرداخته است بله گریزی نیست حوادث رحلت پیامبر (صل الله علیه و آله و سلم) بپردازد حتماً باید به ابعاد سیاسی توجه کند منحصر به آن نیست در صفحه صد بیست و پنج کتاب به عنوان افسانه کتاب سوزی مسلمانان در ایران.

عرض کنم که ایشان مطرح می‌کند که تنها مستند و اولین مستند اولین و تنها مستند خیلی عجیب است اولین و تنها مستند به هر حال این ادعا که ایران مسلمانان اقدام به کتاب سوزی در ایران کردند جمله‌ای است پاراگرافی است از ابن خلدون ابن خلدون صاحب همان کتاب معروف مقدمه ابن خلدون که مقدمه تاریخش است هشتاد و هشت یعنی آغاز قرن نهم از دنیا رفته است و قبل از آن احدی از مورخان چنین مطلبی مطرح نکرده است تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل که چقدر ارزش علمی می‌تواند مسئله داشته باشد یا نه طبری دارد نه یعقوبی دارد نه مسعودی دارد نه دیگر نه ابن سعد دارد نه ابن مغازی واقدی کتاب بی‌سابقه‌ای هیچکدام اصلاً فتوحات به اصطلاح هم واقدی نوشته بود هم چیز بلدان جناب یعقوبی دارد دیگران دارند هیچکدام ندارند و عرض کنم که یک دفعه می آید در قرن هشتم و اوایل قرن نهم سر کله این مسئله در کتاب آقای ابن خلدون پیدا می شود عبارتش این است آدرس کتاب هم در مقدمه بن خلدون فصل سیزدهم صفحه سیصد و یک:

ولما فتحت أرض فارس ووجدوا فيها كتبا كثيرة كتب سعد ابن أبي وقاص إلى عمر بن الخطاب ليستأذنه في شأنها وتنقيلها للمسلمين فكتب إليه عمر أن اطرحوها في الماء فان يكن ما فيها هدى فقد هدانا الله بأهدى منه وإن يكن ضلالا فقد كفانا الله فطرحوها في الماء أو في النار وذهبت علوم الفرس فيها عن أن تصل إلينا.

تاريخ ابن خلدون ابن خلدون ج 1 ص 301

در آتش انداخت ترجمه اش این است سرزمین ایران وقتی فتح شد در آنجا کتب فراوان یافتند سعد بن ابی وقاص فرمانده سپاه اسلام در جبهه ایران نامه‌ای به عمر بن خطاب نوشت و درباره آن کتاب‌ها کسب تکلیف کرد که آیا آن ها را برای مسلمانان به مدینه انتقال دهد یا به هر حال تکلیفش معلوم شد که عمر در پاسخ نوشت همه آن ها را در آب بریزید چرا که اگر در آن ها هدایت باشد خدا ما را با بهتر از آن یعنی قرآن هدایت کرده است و اگر در آن ها ضلالت و گمراهی باشد خدا ما را از آن ها بی‌نیاز کرده است و قرآن ما را کافی است قابل توجه است اینجا عمر فقط قرآن را مطرح می‌کند حسبنا کتاب الله برخی از سنت به میان نمی آید به دنبال این دستور مسلمانان فاتح آن ها را در آب ریختند یا در آتش سوزاندند و به این سبب علوم ایران از بین رفت و به دست ما نرسید این مستند حضرات است در بحث کتاب سوزی.

بعد از آقای ابن خلدون حاجی خلیفه صاحب کتاب کشف الدنون حاجی خلیفه متوفی هزار و شصت و هفت است که این مورخ نیست کتاب شناس است وراق از فهرست نگار فهرست آثار است آنجا در فصل مربوط به علوم اسلامی و ارزش علوم نزد مسلمانان اشاره می‌کند و بعد می آید می گوید که عرض شود که مسلمانان به کتاب‌های عربی و کتب مربوط به احکام شریعت و آثار طبی اهمیت می‌دادند این را می گوید بعد در ادامه می‌نویسد می گوید که حتی گفته می‌شود این هم باز تعبیرش یقال است نه اینکه نقل معتبری باشد خود این تعبیر گفته می‌شود معمولاً جایی می آید که نقللی اساس و پایه محکمی ندارد چون در قبلش می گوید که مسلمان‌ها اهتمام به حفظ کتب داشتند و کتب طبی بعد می گوید اما قولی هم است که مسلمانان در فتح سرزمین‌ها هرچه کتاب یافتند سوزانده‌اند این هم در عرض شود که کشف الدنون حاجی خلیفه جلد یک صفحه سی و چهار.

این تنها مستند ما برای این مسئله از جهت تاریخی اولش همان ابن خلدون است قرن هشتم اوایل نهم و بعدش هم قرن یازدهم آقای عرض شود که حاجی خلیفه این ادعا را مطرح کرده است خوب در نقد این مسئله چند نکته باید سریع فهرست وار اشاره کنیم ما در هر نقل تاریخی اول باید سراغ سندش برویم که چه جایگاه از جهت اسناد تاریخی دارد سندش این است هیچ یک از مورخان مطرح قرون اولیه این بحث مطرح نکردند خود به خود فرو می ریزد این مسئله به خصوص که در آثاری مثل مثلاً تاریخ طبری در مروج الذهب مسعودی در کدام کتاب ابن اعصم و بلاذری و یعقوبی دارد واقدی دارد این ها معمولاً به حوادث حتی جزئی که رخ داده می شود که به اصطلاح درباره بحث کتاب سوزی‌ها مثلاً هیچ اشاره‌ای صورت نگرفته است و عرض کنم که نکته دومی که خیلی کلی‌گویی کرده است هم آقای ابن خلدون هم بعدش آقای حاجی خلیفه این کتاب کجا بوده است کدام کتابخانه بوده است و به هر حال در کدام شهر بوده است هیچ اصلا به صورت کلی گفتند مسلمان ها رفتند و کتاب‌های دیدند و چنین مسئله برخوردی صورت گرفته است.

نکته سوم اینکه تعبیر است که در حوزه زرتشتی اصلاً علاقه‌ای به علم و کتابت نبوده است نکته‌ای است چرا علم و کتابت هم اگر بوده است منحصر به موبدان بوده است به روحانیان بوده است اجازه تعلیم و تعلم به درجات پایین‌تر نمی‌دادند به طبقات پایین چون نظام نظام طبقاتی بود اگر کسی از نظام طبقات پایین‌تر غیر از روحانیان و طبقات بالا می‌خواست بیابد و در مدرسه تعلیم و تعلمی داشته باشد مانع می‌شدند چرا چون لازمه اش این بود که از طبقه برود بالاتر به طبقه دیگر و علم و کتابت منحصر مختص به روحانیان زرتشتی بوده است و چنان فراگیر نبوده است که حالا مثلاً کتابخانه‌های وسیعی وجود داشته باشد که مسلمان ها با آن مواجه شده باشند و چنین بلایی بر سرش آورده باشند نکته دیگر اینکه شواهدی وجود دارد که همین مقدار آثاری که دست در ایران زرتشتی وجود داشته است و دربار بوده است یا به هر حال روحانیان و این ها در اختیار داشتند از این ها تعدادشان گزارش‌هایی است که در دوره بعد از اسلام باقی ماندند و گزارش‌هایی از وجود آن ها ترجمه آن ها در ادوار بعد وجود دارد از جمله مسعودی مورخ معروف متوفای سیصد و چهل و شش در التنبیه و الاشراف صفحه نود و دو ایشان می گوید: من در سال سیو سه هجری در استخر فارس نزد یکی از نوجوان این ولایت کتاب بزرگی دیدم که مشتمل بر بسیاری از علوم ایرانیان و اخبار شاهان ایشان و ساختمان ها و آداب و رسومشان بود چنین مطالبی را در هیچ یک از کتاب‌های ایرانیان مانند خدای نامه آیین نامه و گاهنامه و مانند این ها نیافتم خود این نشان می دهد که پس کتاب‌های خدای نامه و آیین نامه و گاهنامه در اختیار آقای مسعودی بوده است.

که این کتاب را که وقتی می ‌بیند با آن ها قیاس می‌کند می گوید چیزهای جدیدی در این کتاب دیدم پس پیدا است آثار باقی مانده بله و عرض کنم که بعد می گوید این کتاب دارای تصویرهای پادشاهان ساسانی بود که جمعاً بیست و هفت نفر بودند بیست و پنج نفر مرد و دو نفر زن همچنین در این کتاب حوادث بزرگ و رویدادهای مهم دوران هر پادشاه ذکر شده است بود تاریخ کتابت این کتاب نیمه رجب سال صد و سیزده هجری بود حالا شاید مثلاً تدوین تالیفش جلوتر بوده است دوره ساسانی بوده است حتماً بازنویسی استنساخش سال صد و سیزده بوده است مطالب آن از روی گنج‌های پیدا شده است شاهان ایران اخذ شده است بود در خزانه‌هاسش حتماً یک شواهدی چیزی وجود داشته بعد می گوید این کتاب برای هشام بن عبدالملک بن مروان خلیفه اموی از فارسی به عربی ترجمه شد که همان سال صد و سیزده دوره هشام است دیگر این خوب گزارش جالبی است که مسعودی ذکر می‌کند که نشان می دهد که به هر حال تعدادی از آثار باقی ماندند و قابلیت به هر حال ترجمه داشتند و امثال این ها نکته مهم دیگر در این ارتباط اینکه به اصطلاح ما در ایران بر فرض هم اگر کتاب‌هایی این چنین وجود داشته باشد.

خوب و حرکتی ضد عربی عذر می‌خواهم حرکتی ضد ایرانی توسط اعراب صورت گرفته بوده است باشد حتماً مستمسکی می‌شد برای نهضت‌های شعوبی‌گری چون یک نهضت‌هایی شکل مثل بابک خرمدین و امثال این ها به خصوص در دوره از دوره اموی شروع شد ریشه تحقیر ایرانیان صورت می‌گرفت بعد در دوره عباس ادامه پیدا با من نهضت‌های شعوبی گری یعنی ایرانیان که معترض بودند نسبت به رفتارهای خلفای اموی عباسی نسبت به عجم‌ها تحقیرهایی که نسبت به موالی عجم‌ها صورت می‌گرفت موجب عدم تبعیض‌ها یعنی تبعیض‌هایی بود و عدم عدالت بعضی‌ها موجب نهضت‌هایی شد یعنی هیچ یک از این نهضت‌ها ما نداریم که این ها گفته باشند که شما آمدید و کتاب‌های ما را آثار فرهنگی ما را سوزاندید در حالی که بهترین مستمسک‌ها و دست این ها در این خصوص نکته آخر که عرض می‌کنم اینکه خوب اگر واقعا یک چنین ذخیره فرهنگی در ایران وجود داشت و عرب‌ها با آن برخورد کرده بودند باید بالاخره ایرانیان بر اساس تعصبشان بعدها حفظ می‌کردند بخشی از این ها را که همه آثار در همه خونه‌ها همه از بین رفته باشد چرا پس در ادوار بعد ما اگر بود که مثل این گزارش مسعودی باید گزارش‌هایی از آن می‌آمد آیا این نبوده است که ایرانیان به چیزی بهتر رسیدند به چیزی برتر رسیدند.

و این در واقع خودش موجب زوال فرهنگ مغلوب شد فرهنگ غالبی در واقع آمد و غلبه پیدا کرد بر فرهنگ مغلوب این کلیت ماجرا است اگر کسی بخواهد دقیق‌تر مستندتر این مسئله برایش جا بیفتد لازمه اش این است که برم فضای فرهنگی آیین زرتشت و فضای فرهنگی ایران قبل از اسلام را بررسی کنند که یک نمونه از آن را هفته قبل بحث دشتان را و نوع به هر حال مواجهه با زنان در عادت ماهانه را عرض کردم که چه ظلمی به آن ها می‌روید نوع به هر حال قوانین عجیبی حالا ای کاش یک فرصت دیگری در یکی از برنامه‌ها من نمونه‌هایی از این قوانین و خرافات به عنوان تشریع دین زرتشتی که موبدان و روحانیان تحمیل می‌کردند به مردم خیلی آداب سختی خیلی سخت واقعاً وجود داشت.

اگر کسی بخواهد متدین به دین زرتشتی تحریف شده و عرضه شده توسط موبدان باشد جدای از آن بحث آتش پرستی و ثنویت امثال خود احکام فرو قوانین تشریعات منحرفی و تحریف شده ‌ای که وجود داشت اشاره کردم این ها را آمدند مواجه شدند با دینی که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود :

«اِنِّى بُعثْتُ عَلَى الشَّريعَةِ السَّمْحَةِ السَّهْلَةِ»
منِ پیغمبر بر یک دین آسان مبعوث شدم.

وسائل‌الشیعة ج۸ ص۱۱۶

من مبعوث به یک شریعت آسانی شدم اسلام واقعا دین آسانی است واقعاً دین آسانی است یعنی کسی بخواهد متدین به اسلام شود خیلی معونه ندارد یک سری محرمات است به هر حال اهل زنا نباشد اهل شراب نباشد اهل دزدی نباشد اهل غیبت نباشد اهل این ها که طبیعت بشر هم این ها را اقتضا می‌کند در شبانه روز از ما یک هفده رکعت نماز در سال یک ماه روزه خواستند در طول عمر یک بار حج خواستند خیلی این را قیاس کنید با آنچه که در شریعت تحریف شده زرتشت بود آیا این نیست که ایرانیان مسلمان مواجه شدند با چیزی بهتر چیزی آسان تر منطبق‌تر با فطرت و وقتی که در ما می بینیم متاسفانه حتی یک انحراف و رذالتی که در ایران آن زمان وجود داشت حتی در میان عرب هم به این شکل وجود نداشت عرب جاهلی با آن نکاح محارم بود بحث نکاح محارم چیز قابل انکاری نیست متاسفانه در ایران قبل از اسلام و محققینی که در این زمینه بررسی کردند تحقیق کردند ثابت کردند یک نمونه‌ اش را من عرض کردم کریستین سن از کسانی است که تخصصاً در حوزه ایران قبل از اسلام کار کرده است چندین کتاب دارد یکی ایران در زمان ساسانیان و بحث نکاح محارم ثابت است متاسفانه نکاح خواهر با برادر و امثال این ها بعضی از همین شاهان ساسانی این ها ازدواج با محارم داشتند.

و چیزی که در میان عرب هم نبوده است در میان عرب نهایتاً یک چیز بود و آن ازدواج با نامادری بوده است فقط نه ازدواج با مادر ازدواج با خواهران هستند نبوده است ازدواج نامادری در نکاح المقت اصطلاحاً وجود داشته است منظور مردم مواجه شدند با چیزی بهتر منطبق‌تر با فطرت با عقل با وجود آدمی و طبیعتاً این ها به دور ریختند اگر هم که کتاب‌هایی وجود داشته است آثار وجود داشته است طبیعتاً اعراض شده است از آن بی‌توجهی شده است این در ارتباط با مسئله کتاب سوزی که واقعاً یک افسانه ها ی بیش نیست نه از جهت سند نه جهت شواهد تاریخی.

مجری:

ما این توضیحاتی که شما فرمودید که دیگر آن ها این ادعا می‌کنند که سلمان فارسی خائن است.

استاد: جباری

در مورد سلمان فارسی توضیحات دیگری است که من اگر فرصت است الان عرض کنم.

مجری:

یک میان برنامه ببینیم که جناب آقای دکتر جباری فرمودند من این را یادآوری کنم البته استاد حتما در جریان هستند چهارشنبه شب ها برنامه تاریخ بدون روتوش که جناب دکتر محمد حسینی کارشناسی این برنامه است به صورت تخصصی اصلاً به همین بحث‌ها پرداخته است که ایران باستان ایران قبل از اسلام چه خصوصیت‌هایی داشته است چه فرهنگی داشته است و فرهنگ آن را به صورت واقعی با سند و مدارکی که خیلی از خود همین باستان پژوهان آن ها را تایید کردند و حالا گاهی از اوقات حتی از میان متون خودشان این ها استخراج میکند جناب آقای دکتر حسینی و خیلی هم زحمت می کشد برای این برنامه چهارشنبه ها ساعت بیست و سی الی بیست و دو به وقت تهران است که از آن برنامه می‌تونید این مباحث را پیگیری کنید عرض کردم سایت شبکه هم در اختیار شما است آرشیو برنامه‌ها می‌توانید آنجا مراجعه کنید و آن خیلی از این مسائل را آنجا ببینید همین نکاتی که جناب دکتر الان فرمودند شاید در همین جلسات دو ماه اخیر جناب آقای دکتر حسینی در آنجا به صورت تخصصی با سند و مدرک همه این ها را ارائه کرده است میان برنامه ببینیم برگردیم ان شاء الله بیشتر با جناب دکتر صحبت کنیم و از این مسائل بیشتر دریافت کنیم .

صلی الله علیک یا فاطمه الزهرا (سلام الله علیها) صلی الله علیک یا ام الائمه الله (سلام الله علیها) و اعظم اللهلک یا صاحب العصر و الزمان عزیزان بیننده همچنان با برنامه آینه تاریخ در خدمت شما هستیم و در محضر جناب آقای دکتر جباری ان شاء الله که بتوانیم سوالات شما را پاسخ بدهیم تذکر دادم تلفنی که در تلویزیون می‌بینید و زیرنویس می شود این تلفنی است که شما از طریق آن تماس بگیرید و سوالاتان را به صورت مستقیم مطرح کنید ان شاء الله جناب دکتر پاسخگو خواهند بود الان جناب آقای دکتر اگر اجازه دهید تماس داریم از بینندگان این ها را بشنویم بعد در خدمت شما باشیم خوب به خراسان برویم و با محمد آقا صحبت کنیم سلام علیکم در خدمت شماییم.

بیننده

سلام علیکم خسته نباشید سلامت باشید ایرانیان که به حساب از نظر اینکه با زن ها چطور رفتار می‌کردند یا قوانینشان به حساب امروزی نبوده است هر قانونی را باید با زمان خود خودش بسنجند ازدواج با محارم ایرانیان همه ایرانی ها که ازدواج نمی‌کردند برای دربار بوده است اینطوری که شنیدم وگرنه این خیلی حرف ناجوری می شود که تمام ایرانیان از دم ما خواهر خواهر برادر ازدواج می‌کردند و همه شدند ولد الزنا یکی این که هر چیزی را در زمان خودش باید بسنجند همین الان شما یک سوئیسی را بردارید ببرید کشور عربستان نمی تواند زندگی کند یا عربستانی با قوانینشان هیچکدام با هم هماهنگ نیستند و اینکه کتاب سوزی مثلا ایرانی ها با روم که اهل درس بودند و فلسفه و این ها رفته شد داشتند کمترین تعداد نوشته‌هایی که دست نوشته‌هایی که در باید باشد و اگر سوخته نشده است باید در مناطق مصر که در قبور مصریان می آيند بیرون آنجا تعداد کمی سواد داشتند و آن همه دست نوشته است بعد هم کسی که مثلاً وارد ایران شد اعراب وارد کشور ما شدند روی باز که نیامدند که خودتان همین برنامه ها تعریف می کنند استادان محترم تعریف می کنند که مخصوص ایشان فرمودند که جنگ عیون راه افتاده بود که چند چند هزار چشم بیرون آوردند جنگ های مختلفی که در گرگان راه افتاده که چند کیلومتر آدم سر زدند مقاومت می‌کردند گفته یکی از شما را نمی‌کشم وقتی که آمدند همه را کشته است.

غیر از یکی این بوده است بعد هم طی زمان فراموش می شود این افکار و افعال مثلاً کسی نمی‌خواسته است بیاید ما ایرانی ها خیلی فراموش کار هستیم در این امور که جنگی شود رخ بدهد کشتار شود بعد چند وقت فراموش می کند اینا بعد دیگر دنبال نداشته که بخواهد مثلا بابت زنجانی بابک خرمدین بیا درباره آن مسائل صحبتش نبوده است مخالفت‌هایی کردند در آن زمان منظور اصل مطلب این است که هر زمان آدم می‌خواهد برنامه بچیند باید آن زمان را در نظر بگیرند ببینند آیا مثلاً آن زمان بهتر است این افراد دیگر بهتر بودند از این ایرانی ها رفتار و کردارشان غیر از اینکه اسلام مثلا جدید آمده است بعد همین چند وقت پیش در زمان هخامنشیان زن می گویند ایشان هر بیست و نه روز یک بار می رفتند همان که برنامه نشان می داد در زمان خودش بسنجند لطف کنید درباره همین برنامه.

مجری:

مفهوم سوال شما را گرفتیم صحبت کنیم آقای افخمی از تهران سلام وقت شما بخیر در خدمت شما هستیم.

بیننده

عرض سلام دارم محضر شریفتان جنابعالی هم جناب استاد جباری علیکم السلام و عضر تسلیت دارم مصائب این ایام را به امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) همچنین شما بزرگواران سوالم در خصوص تشکیل سپاه اسامة بن زید است که حضرت علی (سلام الله علیه) در این عدم حضورش است و بابت سوال دوم هم در خصوص مکان دفن و مکان رحلت پیامبر (صل الله علیه و آله و سلم) است که ما در احادیث داریم منزل حضرت فاطمه (سلام الله علیها) است ولی اهل سنت اعتقاد دارند منزل عایشه است و احادیثی هم مورد است که وقتی که حضرت عزرائیل (سلام الله علیه) حضرت فاطمه (سلام الله علیها) می روند در را باز کنند پیامبر (صل الله علیه و آله و سلم) به آن ها دستور می دهد که اجازه بدهد این شخص که در می‌زند وارد شود ایشان حضرت عزرائیل (سلام الله علیه) است این دو مورد خواستم نظر استاد بدانم.

مجری:

تماس گرفتید متشکرم ان شاء الله که بتوانیم در این برنامه اگر نه در برنامه‌های آینده سوالات پاسخ در خدمت شما هستیم محمد خراسان که اولاً در همین موضوع این سوال.

استاد: جباری

تشکر می‌کنم از جناب آقای محمد آقا بابت تماسشان یکی دو نکته را عرض کنم اینکه ما عرض کردیم که بحث ازدواج و محارم در میان ایرانیان بوده است معناش این نیست که همه ایرانیان ازدواج با محارم داشتند قطعاً من نیست نباید از این طرف بیفتیم نه آن طرف بعضی از روی تعصب اصلش را منکر هستند من عرض کردم محققینی که به صورت تخصصی درباره تاریخ ایران قبل از اسلام بررسی کردند چه از خود ایرانی‌ها چه از غربی‌ها مثل کریستین سن و امثال این ها این ها رسیدند به این مسئله و شواهد کم نیست در این خصوص اما اینکه مختص به دربار باشد نه این نیست در بحث بحث ازدواج با محارم شواهدی که وجود دارد.

اختصاص به شاهان دربار از آن استفاده نمی شود بلکه جزو آیین زرتشت بوده است آن زمان امروز ممکن است که روحانیان زرتشتی ممکن است متعصب هستند یا امثال به دلیل منکر شوند مسئله اما شواهد گویای این است که این مسئله وجود امثال این ها آن زمان وجود داشته که حالا عرض شود که حالا به عنوان نمونه آثار مختلفی است ما توفیقی شد کتابی به همراه دو نفر از فضلا تدوین شد در سالیان اخیر منتشر شد به عنوان جهان در آستانه بعثت مشترک است بین این حقیر فرد دیگر در دو جلد اولش جزیره العرب جلد دوم غیر جزیره العرب جاهلیت عربستان بررسی شده است غیر جزیره العرب دیگر مناطق از جمله ایران یادم است که سه درس راجع به ایران جلد دومش غیر عرب است سه فصل راجع به ایران است دو فصل راجع به روم است بعد هر یک از مناطق هند و چین و ژاپن و شمال آفریقا هر کدام در فصلی کتاب بی‌نظیری به تعبیر به این شکل تا به حال تدوین نداشتیم مرکز به هر حال حوزه‌های علمیه خواهران نشر هاجر این را چاپ کرد موجود نشر هاجر در آستانه بعثت بعثت بله در جلد دوم شواهد خوبی راجع به همین ازدواج با محارم در ایران چون شکست نمودهای جاهلیت بوده است لذا در آنجا و شواهد مستندات کافی بحث شده است عزیزان می‌ توانند از همان سه بحث سه فصلی که راجع به ایران است در آنجا این بحث را دنبال کنند این هم یک نکته.

و اینکه فرمودند که هر زمانی باید متناسب با خودش در نظر گرفت بله ما موافق هستیم و لذا عرض شود که ما بر اساس شواهدی که در ارتباط با مردم ایران قبل از اسلام است صحبت کرد متعصباً بحث نکردیم که بخواهیم فرهنگ خودمان را غالب آن ها کنیم با یک واقعیت مواجه هستیم آن واقعیت آن گزارش‌های موجود بر وضعیت ایران قبل از اسلام است اعم از دولت ساسانی وضعیت فرهنگی موبدان روحانیان آیین زرتشت امثال این ها احکام و قوانین دشوار و این ها اما اینکه بعد از اسلام در زمان فتوحات به هر حال یک رفتارهای بسیار غلط توسط فاتحان صورت گرفت جای تردید نیست شما عزیزان باز می‌توانید برنامه خود این حقیر را در بانوان زلال تاریخ در رادیو معارف روزهای چهارشنبه و پنجشنبه عصرهای چهارشنبه و پنجشنبه ساعت سه و نیم بعد از ظهر هر هفته است خود این بحث فتوحات در زمان خلفا مفصل آنجا بحث شد خود من همین اشاره‌ای که ایشان کردند شهر تمیشه بود تمیشه در شمال در طبرستان.

عرض شود که عرض شود سعید بن عاص بن سعید بن عاص اموی فرمانده و والی کوفه بعد از ولید ابن عقبه توسط عثمان اعزام شد به فتوحات شمال ایران به منطقه طبرستان در آن گزارش طبری است او رسید به شهر تمیشه مردم شهر قرارداد با او بستند که ما صلح می‌کنیم یک نفر از ما را نباید بکشید این هم قرارداد بست اما بعد از فتح شهر همه را کشت به جز یک نفر این است در تاریخ طبری یا در یکی از شهرهای استان فارس باید به همین ترتیب جنایات زیادی عبدالله ابن عمر ابن کریز انجام داد این ها قابل انکار نیست متاسفانه یا توسط خالد بن ولید در این به اصطلاح فتوحات اما با این وجود با این وجود با این وجود که ما منکر نیستیم متاسفانه چون خلفا در راس بودند و والیان نابابی فاسقی را مثل ولید بن عقبه مثل عبدالله بن عامر بن کریز مثل همین سعید بن عاص اموی که همه از بستگان عثمان بودند دین اسلام نبودند این ها نبودند به آداب و سنن و سنت پیامبر (صل الله علیه و آله و سلم) نبودند چنین جنایاتی کردند که تردیدی نیست اما با این وجود ایرانیان اقبال به سمت اسلام کردند چرا چون در جوار یک چنین به اصطلاح رفتارهای مثل امیرالمومنین (سلام الله علیه) را هم می‌دیدند دوره خلافت امیرالمومنین (سلام الله علیه) را هم درک کردند امیرالمومنین (سلام الله علیه) به موالی ایرانی بها می‌داد به این کارگران موالی که در کوفه بودند بها می‌داد انقدر احترامشان می کرد میدان می داد می آمدند در صفای جماعت در صفحه اول شرکت می‌کردند در حدی حضرت (سلام الله علیه) بها می‌داد که از اشعث ابن قیس ملعون اعتراض می کند به حضرت (سلام الله علیه) چه خبر است این ها را انقدر میدان به آن ها می دهید.

و حضرت (سلام الله علیه) تشر می زند به اشعث می گوید شما شکمبارها شکم پرها رفاهی که زیر آفتاب دراز می کشد در سایه دراز می‌کشید و به هر حال چنین تلاش و کوششی ندارد مثل اینا باید به شما میدان بدهم تلاش کنید کار کنید کوشش کنید حقتان را بگیرید و بعدش هم در زمان ائمه (علیهم السلام) اصلاً یکی از اسرار گرایش ایرانیان به تشیع همین مسئله است ائمه ( علیهم السلام) چقدر بها می‌دادند به این موالی سر سفره در روایت است که امام رضا (سلام الله علیه) در مرو که بخشی از ایران خراسان آن زمان بوده است دوره ولایت عهدیش برای حضرت (سلام الله علیه) سفره پهن می‌کردند و به اصطلاح سر سفره این ایرانیان و موالی و خادمان و غلامان و سیاهان و این هم دعوت می‌کرد می آمدند می‌شستند آن شخصی که سفره دار بود چه کنیم این ها به هر حال کار کردند لباسشان فلان است ظاهرشان:

عَبدُ اللّهِ بنُ الصَّلتِ عَن رَجُلٍ مِن أهلِ بَلخَ : كُنتُ مَعَ الرِّضا عليه السلام في سَفَرِهِ إلى خُراسانَ، فَدَعا يَومًا بِمائِدَةٍ لَهُ، فَجَمَعَ عَلَيها مَوالِيَهُ مِنَ السّودانِ وغَيرِهِم ، فَقُلتُ : جُعِلتُ فِداكَ ، لَو عَزَلتَ لِهؤُلاءِ مائِدَةً ، فَقالَ : مَه ! إنَّ الرَّبَّ تَبارَكَ وتَعالى واحِدٌ وَالاُمَّ واحِدَةٌ والأَبَ واحِدٌ ، وَالجَزاءَ بِالأَعمالِ

«عبدالله ابن الصلت به نقل از مردی از اهالی بلخ چنین روایت می‌کند: در سفر امام رضا علیه السلام به سمت خراسان همراه او بودم. روزی دستور داد سفره غذا گستردند و در کنار آن همه غلامان سیاه و سایر نوکران را جمع کرد و با آنها بر سر یک سفر نشست. عرض کردم: فدایت شوم اگر دستور می‌دادید برای آنها سفره دیگری می‌انداختند، شایسته‌تر بود. پس فرمود: آرام باش! پروردگارمان ما یکی است و مادر و پدرمان (آدم و حوا) هم یکسان است. اجر و پاداش بر اساس اعمال است.»

کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق، ج ۸، ص ۲۳۰.

فلان است برای شما که ولیعهد هستید حضرت (سلام الله علیه) فرمود که مه ساکت باش ان رب واحد واحد ولام واحده و الجزا الاعمال ساکت باش خدایمان یکی است پدرمان آدم یکی است مادرمان هوایی است که والجزا بالاعمال خدا با اعمال جزا خواهد داد به انسان ها ایرانی این را هم می‌دیدند بله در کنار آن ستم های اموی و عباسی عدالت ورزی اهل بیت (علیهم السلام) با آن تعالیم اسلام که اصحاب خوب پیامبر (صل الله علیه و آله و سلم) اصحاب امیرالمومنین (سلام الله علیه) در این فتوحات بودند اصلاً امیرالمومنین (سلام الله علیه) تزریق کرد اصحابش را در دل این فتوحات که بروند شرکت کنند که در کنار آن ستم‌ها مردم عرض شود که این ها را هم ببینند رفتار ببینند گزارش‌های خوبی هم داریم راجع به عدالت ورزی های بعضی از این فاتحان در شام در غیر شام این ها یک نکته است و همین موجب شد که واقعیت روبرو هستیم بالاخره صحاح سته و کتب اربعه ایرانیان نوشتند منکر شویم شیخ صدوق ایرانی بوده است شیخ طوسی را نبوده است کلینی ایرانی بوده است بخاری مسلم ترمذی نسایی عرض شود.

اگر که بنا فقط ظلم و جور باشد و آن حاکمان ابی عباسی فقط بوده باشند که طبیعتاً باید فرار کنند از آیین اسلام یک چیزی دیدند بالاخره آمدند جذب این مسئله شدن حالا نمی‌دانم چیز فروگذار کردم یا نه از فرمایش جناب آقای محمد آقا.

مجری:

نکته‌ای هم است استاد شرعی جایز است که همه آن کارو کرده است عرض طلاق را جایز نیست آیا چون امر طلاق جایز است یعنی همه طلاق گرفتن نیست.

استاد: جباری

این نوع ازدواج متاسفانه در دوره ساسانی ایران قبل از اسلام بوده است اما چه مقدار رواج داشته است چیزی نگفتیم راجع به سوال برادر دیگرمان که از تهران تماس گرفتند و سوال دیگری هم باز داشتند سوال دیگر عرض می کنم سوالشان راجع به کیفیت سوالشان بود که چرا امیرالمومنین (سلام الله علیه) حضور نداشت به نظرم، جیش اسامه ترتیب داده شد برای اینکه امیرالمومنین (سلام الله علیه) در روزهای آخر عمر پیامبر اکرم (صل الله علیه و آله و سلم) این سپاه اسامه از مدینه خارج شود نزدیک دو سه هزار نفر از صحابه همراه سپاه خارج شوند برای اینکه مدینه از معارضان احتمالی امیر المومنین (سلام الله علیه) خالی باشد چون پیامبر اکرم (صل الله علیه و آله و سلم) هدف اصلیشون اعزام به جای وقت دیگری اعزام کنند جیش اسامه چون اسامة بن زید پدرش زید بن حارثه از شهدای جنگ موته است که در سال هشتم اول جعفر بن ابیطالب شهید شد در منطقه موته در اردن فعلی و سپس زید ابن حارثه و سپس عبدالله بن رواحه و سپاه برگشتند به مدینه برای جبران آن شکست ظاهری که یا انتقام به تعبیر و تنبیه آن متجاوز در آنجا پیامبر اکرم (صل الله علیه و آله و سلم) اسامه را که عرق بیشتری داشت چون پدر شهید شده بود فرمانده قرار داد این را وقت دیگر هم پیامبر (صل الله علیه و آله و سلم) می‌توانست بفرستد اما به خصوص یکی دو هفته مانده به آخر عمرشان این را فرستادند و انفذ جیش اسامه اصرار داشتند چرا برای اینکه مدینه از معارضان احتمالی امیرالمومنین (سلام الله علیه) خالی باشد حضرت (سلام الله علیه) راحت بتوانند مستقل بر امر خلافت شوند آن منافقین هم می‌دانستند نیت پیامبر (صل الله علیه و آله و سلم) چیست نمی‌رفتند هی امروز و فردا کردند ما نگران قرار گرفتن یا منزل حضرت زهرا (سلام الله علیها) بوده است پاسخ این است که حالا من یک کتاب ارجاع می دهم کتاب (صلی الله علیه و آله) از جناب علامه سید جعفر مرتضی عاملی در آن جلدهای آخرش جلد سی و دو ساله که بحث وفات پیامبر (صل الله علیه و آله و سلم) مطرح می شود بحث خوبی دارند راجع به آن حجره‌ای که پیامبر (صل الله علیه و آله و سلم) در آن حجره وفات کردند که متاسفانه عایشه نسبت به خودش داد بعدها آن حجره را ملحق کرد به حجره خودش در حالی که حجره اختصاصی خود پیامبر جناب عزرائیل (علیه السلام) که رفتند برای قبض روح حضرت زهرا (سلام الله علیها) در را باز کردند این شاهد است که بگوییم زهرا (سلام الله علیها) است که اینم ببینید الان ما بخواهیم دو دقیقه بله اگر ترسیم کنیم ضریح فعلی پیامبر (صل الله علیه و آله و سلم) را لحاظ کنیم آن قسمت جلوی ضریح که قبر پیامبر (صل الله علیه و آله و سلم) است آن حجره اختصاصی خود پیامبر (صل الله علیه و آله و سلم) است شواهد متعدد است چون در روایت حجت رسول الله (صل الله علیه و آله و سلم) است نه حجره عایشه.

منتها آن حجره اختصاصی پیامبر (صل الله علیه و آله و سلم) بین حجره عایشه بود و خانه فاطمه (سلام الله علیها) به روزنه‌ای به خانه فاطمه (سلام الله علیها) داشت ارتباط داشت با خانه فاطمه (سلام الله علیها) طبیعی است که فاطمه (سلام الله علیها) در لحظات آخر بالا سر پیامبر (صل الله علیه و آله و سلم) باشد در حضور پیامبر (صل الله علیه و آله و سلم) باشند و پیامبر (صل الله علیه و آله و سلم) در آنجا از دنیا رفتند و همان جا مدفون شدند متاسفانه بعدها عایشه آن حجره را ملزم به حجره خودش کرد و آن چنان گویا ادعای مالکیت کرد که پدرش هم آورد همان جا پشت سر پیامبر (صل الله علیه و آله و سلم) دفن کرد متاسفانه از این هم پا را فراتر گذاشت و خلیفه دوم را هم اجازه داد آوردند ابوبکر دفن کردند و بدتر از این ها یی که اجازه نداد که امام حسن (سلام الله علیه) حتی برای وداع آورده شود در کنار قبر جدش پیامبر (صل الله علیه و آله و سلم).

مجری:

خیلی ممنون استاد امروز دیگر به این سوال‌ها به صورت کامل پاسخ دادید ان شاء الله که بینندگان عزیزم پاسخ سوالاتشان را دریافت کرده باشم حیف که وقتمان کم است بیشتر باید در محضر شما باشیم و مسائل زهرا (سلام الله علیها) که بخشیش را فرمودید در اتفاقا روایت هفتاد و پنج روز شهادت حضرت زهرا (سلام الله علیها) بود این بخش دیگر هفته آینده که باز هم روایت شهادت حضرت زهرا (سلام الله علیها) به نود و پنج روز نزدیک به همان است ان شاء الله در خدمت شما باشیم از شما تشکر می‌کنم رسیده بینندگان عزیز از اینکه ما را دنبال می کنید و تماس می‌گیرید متشکر هستیم تا دیداری دیگر همه شما را به خدای منان می سپاریم اللهم عجل لولیک الفرج خداحافظ .

منتخب شبکه

موارد بیشتر